Tại hai hội thảo chuyên đề ngày 9/11, thuộc khuôn khổ Diễn đàn cấp cao về công nghiệp 4.0, nhiều chuyên gia nhìn nhận doanh nghiệp trong nước vẫn chậm, ít tiếp cận với đổi mới sáng tạo.
Dẫn ra khảo sát của Bộ Công Thương, ông Đỗ Thắng Hải cho biết, hầu hết ngành công nghiệp của Việt Nam có điểm số dưới 2,5 trên thang điểm 5 về mức độ sẵn sàng trước cách mạng 4.0. Theo đó, đa số doanh nghiệp trong nước đang đứng ngoài làn sóng này, họ cũng đang tiếp cận ở mức tương đối thấp với tất cả trụ cột của một nền sản xuất thông minh.
Tại thảo luận của Diễn đàn này các năm trước, phía đơn vị cung cấp thiết bị tự động hoá như Autotech Việt Nam thông tin, hầu hết khách hàng của họ là doanh nghiệp FDI. "Doanh nghiệp Việt Nam thường bị vướng tài chính, đồng thời, nhận thức của lãnh đạo doanh nghiệp về tự động hoá sản xuất còn thấp", đại diện doanh nghiệp từng chia sẻ.
Thứ trưởng Công Thương Đỗ Thắng Hải tại sự kiện ngày 9/11. Ảnh: Ban Kinh tế Trung ương
Phó ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Đức Hiển cũng thừa nhận quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá của nền kinh tế vẫn chậm, năng lực và trình độ công nghiệp còn thấp.
Các nghiên cứu của CSIRO, Australia và Bộ Khoa học & Công nghệ cho thấy, chỉ một phần nhỏ các doanh nghiệp tham gia vào các hoạt động đổi mới sáng tạo. Tỷ lệ doanh nghiệp có nghiên cứu và phát triển (R&D) trong các ngành sản xuất còn thấp như: chỉ 17% ở sản xuất thiết bị điện; 15% với ngành hoá chất; 9% với ngành chế biến thực phẩm; 5-6% với ngành dệt may, da giày.
Hay một nghiên cứu của World Bank cũng cho thấy, chỉ 9% doanh nghiệo Việt Nam sử dụng máy móc được điều khiển bằng máy tính, dưới 1% sử dụng các công nghệ tiên tiến hơn. Còn hầu hết doanh nghiệp sử dụng máy móc nhưng do con người điều khiển. Bên cạnh đó, kết quả cũng chỉ ra, hơn 75% doanh nghiệp nhỏ và vừa, 66,7% doanh nghiệp lớn trong khảo sát hoài nghi lợi ích kinh tế của việc đầu tư vào công nghệ mới.
Lý giải quá trình chuyển đổi trong 3 năm qua còn chậm, ông Đỗ Thắng Hải cho biết là do nguồn lực, nội lực của doanh nghiệp còn hạn chế, các chính sách hỗ trợ của nhà nước chưa nhiều.
Theo đó, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước chưa cao, giá trị gia tăng tạo ra trong nước còn thấp, nền công nghiệp chủ yếu phụ thuộc vào nguồn lực bên ngoài, tỷ lệ lao động qua đào tạo hạn chế. Nguồn lực xã hội cũng chưa tập trung đầu tư vào sản xuất trong khi bản chất của khu vực này đòi hỏi lượng tiền đầu tư lớn, dài hạn.
"Hiện nguồn lực xã hội đầu tư vào sản xuất hạn chế do thời gian thu hồi vốn chậm, lợi nhuận biên kém hấp dẫn so với đổ vào bất động sản hay tài chính", ông nói.
Mặt khác, Việt Nam đang thiếu khung pháp lý, cơ chế chính sách hoàn chỉnh, đồng bộ và hấp dẫn để có thể hỗ trợ các doanh nghiệp công nghiệp trong nước nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới công nghệ; và thiếu tính liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và khu vực FDI để tận dụng chuyển giao công nghệ, tiếp cận thị trường...
Trong khi đó, mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá của Việt Nam thời gian tới sẽ còn đối diện với nhiều thách thức từ bên ngoài như biến đổi cục diện thế giới mạnh mẽ, câu chuyện tái cấu trúc, dịch chuyển đầu tư, chuỗi cung ứng sau Covid-19.
Để khắc phục những vấn đề này, ông Hải thông tin, Việt Nam sẽ tiếp tục tập trung hoàn thiện các khung pháp lý, chính sách, tạo động lực cho phát triển công nghiệp bền vững, giải quyết các điểm nghẽn.
Nền kinh tế sẽ hướng đến sử dụng hợp lý nguồn lực để phát triển công nghiệp bền vững, hiệu quả, dựa trên nguyên tắc lợi thế của mình. Việt Nam cũng sẽ hình thành các chuỗi cung ứng trong nước, nâng cao năng lực, tính chủ động của địa phương.
Bên cạnh đó, Nhà nước sẽ hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp công nghiệp, chú trọng phát triển nguồn nhân lực và khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trong doanh nghiệp công nghiệp hướng đến mô hình nhà máy thông minh, phát triển doanh nghiệp công nghiệp tư nhân thực sự trở thành động lực quan trọng cho phát triển đất nước...
Đức Minh
