Luật Báo chí năm 2016 với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc trong tình hình mới

LUẬT BÁO CHÍ NĂM 2016 VỚI SỰ NGHIỆP XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ TỔ QUỐC TRONG TÌNH HÌNH MỚI

TS. Nguyễn Minh Tuấn

Khoa Văn thư lưu trữ và Báo chí, Đại học Văn hoá Nghệ thuật Quân đội

Tóm tắt: Bài viết khẳng định vai trò quan trọng của Luật Báo chí hiện hành đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, đồng thời chỉ rõ những vấn đề đặt ra hiện nay, liên quan đến công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phòng chống âm mưu, thủ đoạn của thế lực thù địch trên mặt trận tư tưởng văn hoá,... Trong làm rõ sự cần thiết phải cập nhật, bổ sung các điều khoản trong Luật báo chí 2016, nhất là vai trò, trách nhiệm của các cơ quan báo chí và nhà báo với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Từ đó, bài viết đưa ra các giải pháp và kiến nghị cho vấn đề nghiên cứu.

1. Mở đầu

Xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là hai nhiệm vụ chiến lược xuyên suốt của cách mạng Việt Nam, là sự nghiệp chung của cả hệ thống chính trị. Từ thực tiễn quá trình Đổi mới, Đảng ta đã chỉ rõ: “Dựng nước đi đôi với giữ nước là quy luật tồn tại và phát triển của dân tộc ta. Xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa là quy luật phát triển của cách mạng nước ta”[1]. Tại Đại hội XIII, Đảng ta tiếp tục khẳng định, một trong những mục tiêu tổng quát cho giai đoạn 2021-2025 và những năm tiếp theo là: “Xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hoà bình, ổn định”[2]. Trong tầm nhìn và định hướng phát triển đất nước trong giai đoạn mới, Đảng ta xác định: “Tình hình thế giới và trong nước có cả thuận lợi, thời cơ và khó khăn, thách thức đan xen, đặt ra nhiều vấn đề mới, yêu cầu mới nặng nề, phức tạp hơn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đòi hỏi toàn Đảng phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy, có quyết tâm chính trị cao… đưa đất nước vững bước tiến lên, phát triển nhanh và bền vững”[3].

Về quan điểm xây dựng XHCN, trong bài viết “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nêu rõ nhận thức chung của đất nước ta hiện nay: Đó là “xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do nhân dân làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp; có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện; các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng phát triển; có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới”[4]. Về bảo vệ Tổ quốc XHCN, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định: “Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, nền văn hóa và lợi ích quốc gia - dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, an ninh con người; xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh để phát triển đất nước theo định hướng XHCN”[5].

Hiện nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta diễn ra trong bối cảnh thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến hết sức nhanh chóng, phức tạp, khó lường. Các vấn đề an ninh truyền thống và phi truyền thống diễn ra phức tạp. Các thế lực thù địch không ngừng sử dụng truyền thông báo chí và không gian mạng xã hội để chống phá, hòng thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”, cổ xuý “tự diễn biến, tự chuyển hoá”. Từ yêu cầu của thực tiễn, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta tăng cường nhận thức, đề cao cảnh giác và tích cực tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN phải dựa nền tảng lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kế thừa và phát huy truyền thống dân tộc. Đặc biệt, quan điểm chủ động ngăn ngừa, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, từ trong thời bình, giữ nước từ khi nước chưa nguy được chú trọng và phát triển lên tầm cao mới.

Là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, các đoàn thể quần chúng và là diễn đàn rộng rãi của nhân dân, báo chí cách mạng Việt Nam có vai trò đặc biệt quan trọng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Luật Báo chí năm 2016 đã chỉ rõ: “Cùng với nhiệm vụ tuyên truyền, phổ biến, góp phần xây dựng và bảo vệ đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các cơ quan báo chí toàn quốc còn “góp phần ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao dân trí, đáp ứng nhu cầu văn hóa lành mạnh của nhân dân, bảo vệ và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, xây dựng và phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN”[6]. Trong giai đoạn hiện nay, báo chí cách mạng Việt Nam là lực lượng xung kích, tiên phong trong công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm, luận điệu sai trái, thù địch chống phá Đảng trên mặt trận văn hoá tư tưởng.

1. Vai trò của Luật báo chí 2016 trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Luật Báo chí năm 2016 được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 05/4/2016 tại kỳ họp thứ 11. Luật được Chủ tịch nước ký lệnh công bố ngày 19/4/2016, và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2017. Cho đến nay, Luật Báo chí hiện hành đã đi vào đời sống được hơn 6 năm, đã tạo hành lang pháp lý để hoạt động báo chí và các hoạt động liên quan đến báo chí phát triển đa dạng, hiện đại, bắt kịp xu hướng phát triển của thế giới. Đồng thời, là cơ sở bảo đảm và phát huy quyền của nhân dân trên lĩnh vực thông tin truyền thông; đưa báo chí thực sự trở thành cầu nối giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước, trở thành diễn đàn xã hội rộng rãi để phát huy dân chủ và các giá trị văn hóa tiến bộ, hiện đại, giàu bản sắc dân tộc; là cơ sở để nhân dân giám sát và phản biện xã hội, đánh giá hiệu lực, hiệu quả của hoạt động báo chí. Luật Báo chí 2016 là căn cứ quan trọng chỉ dẫn các cơ quan báo chí, đội ngũ phóng viên, nhà báo thực hiện chức trách, nhiệm vụ “phò chính, trừ tà”, xây dựng nền báo chí cách mạng, hiện đại, góp phần to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Vai trò của Luật Báo chí 2016 có ý nghĩa ngày càng sâu rộng trong bối cảnh đất nước chúng ta ngày càng hội nhập sâu rộng trên trường quốc tế, báo chí truyền thông Việt Nam đang chủ động, tích cực tham gia vào dòng chảy chung của truyền thông quốc tế.

- Luật báo chí 2016 hiện thực hoá, cụ thể hóa các hiến định trong Hiến pháp nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Điều 25 Hiến pháp năm 2013 đã hiến định các nguyên tắc thực hiện quyền tự do báo chí: “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định”. Theo đó, Luật Báo chí hiện hành được xây dựng nhằm triển khai, thực hiện các nội dung Hiến pháp 2013, bảo đảm quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí của công dân. Ngay tại Điều 1, về phạm vi điều chỉnh, “Luật quy định về quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân; tổ chức và hoạt động báo chí; quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia và có liên quan đến hoạt động báo chí; quản lý nhà nước về báo chí”. Nội dung này là một điểm mới, một bước tiến quan trọng để luật hóa quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí, vừa bảo đảm để các quyền cơ bản trên được tổ chức, quản lý một cách dân chủ, công bằng, văn minh, phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước. Luật Báo chí năm 2016 đã dành 1 chương (Chương II), với 4 điều để khẳng định các quyền hiến định của công dân. Ngoài những quyền như “cung cấp thông tin cho báo chí”, “phản hồi thông tin trên báo chí”, “sáng tạo tác phẩm báo chí”, “tiếp cận thông tin báo chí”,..., đáng chú ý Luật còn quy định rõ quyền “tham gia ý kiến xây dựng và thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước”, quyền “góp ý kiến, phê bình, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo trên báo chí đối với các tổ chức của Đảng, Nhà nước”,.. và các tổ chức và cá nhân khác. Luật còn quy định trách nhiệm của Nhà nước và cơ quan báo chí đối với các quyền trên của công dân.

Hiến pháp 2013 quy định “các quyền con người, quyền công dân... được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật” và nhấn mạnh rằng: Các quyền này “chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết, vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng” (Điều 14). Theo đó, Luật Báo chí 2016 đã chỉ rõ “các hành vi bị nghiêm cấm” (Điều 9), nhằm bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của tổ chức và cá nhân đã được quy định trong Hiến pháp. Như vậy, Luật Báo chí hiện hành là cơ sở pháp lý quan trọng giúp công dân thực hiện các quyền hiến định, đồng thời khẳng định với thế giới: Việt Nam tôn trọng và bảo vệ các quyền cơ bản của con người (trong đó có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí) trên cơ sở Công ước quốc tế mà Việt Nam tham gia và theo Hiến pháp nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với báo chí.

Báo chí cách mạng Việt Nam ra đời và phát triển theo tiến trình của cách mạng Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã tham gia chiến đấu trên mặt trận tư tưởng văn hoá, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Ngày nay, “báo chí ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là phương tiện thông tin thiết yếu đối với đời sống xã hội; là cơ quan ngôn luận của cơ quan Đảng và cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị - xã hội nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; là diễn đàn của nhân dân”[7]. Báo chí đặt dưới sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng, quản lý của Nhà nước, hoạt động trong khuôn khổ pháp luật. Do đó, Luật báo chí ra đời nhằm cụ thể hoá bằng luật pháp, đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với hoạt động báo chí. Thông qua các điều khoản quy định về chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của báo chí, tổ chức báo chí, cơ quan báo chí và nhà báo, Luật khẳng định vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với hoạt động báo chí, phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

- Là cơ sở thúc đẩy nền báo chí cách mạng Việt Nam phát triển theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại.

Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, tính đến năm 2022, Việt Nam có có 127 cơ quan báo, 670 cơ quan tạp chí (trong đó 327 tạp chí lý luận chính trị và khoa học, 72 tạp chí văn học nghệ thuật) và 72 cơ quan đài phát thanh - truyền hình. Đội ngũ nhân lực làm việc trong lĩnh vực báo chí ngày càng chuyên biệt, hiện đại, với số lượng khoảng 41.000 người, trong đó có 19.356 trường hợp được cấp thẻ nhà báo. Báo chí cách mạng Việt Nam phát triển không ngừng về số lượng, loại hình và chất lượng thông tin; trở thành phương tiện thông tin đại chúng thiết yếu trong đời sống xã hội. Báo chí Việt Nam đang thay đổi theo hướng hiện đại, áp dụng các công nghệ mới (như trí tuệ nhân tạo, thực tế ảo, ...) vào hoạt động báo chí, để bắt kịp, hoà chung vào sự phát triển chung của báo chí truyền thông khu vực và thế giới. Báo chí tích cực nêu gương người tốt việc tốt; quảng bá các giá trị văn hoá, xã hội của dân tộc; phát hiện, đấu tranh với các hành vi tham nhũng, tiêu cực và các tệ nạn xã hội; kiên quyết đấu tranh bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ quốc gia; phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch; bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, lợi ích quốc gia, dân tộc. Từ đó, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Để đạt được những kết quả nêu trên là nhờ vào những chỉ dẫn pháp lý rõ ràng, cụ thể của Luật Báo chí hiện hành, giúp các chủ thể, đối tượng liên quan thực hiện đúng, đủ và không ngừng thúc đẩy sự phát triển của hoạt động báo chí. Tất cả nhằm hướng tới mục tiêu xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII.

3. Một số yêu cầu đặt ra đối với Luật Báo chí hiện hành

Sau 35 năm Đổi mới, Luật Báo chí Việt Nam đã có vài lần sửa đổi, bổ sung, nhằm cập nhật, điều chỉnh phù hợp với yêu cầu thực tiễn trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Theo đó, Luật Báo chí năm 1989 gồm 7 chương, 31 điều. Luật Báo chí năm 1999 đã bổ sung 6 điều và bỏ 1 điều. Sau khi sửa đổi, bổ sung năm 1999, Luật Báo chí có 36 điều. Luật Báo chí năm 2016 gồm 6 chương với 61 điều (tăng 25 điều), trong đó có 32 điều xây dựng mới, 29 điều sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Báo chí năm 1999. Như vậy, Luật Báo chí hiện hành đã đi vào cuộc sống được hơn 6 năm. Một mặt, nếu theo chu trình thông thường 10 năm cần xem xét sửa đổi, bổ sung luật định, thì đã đến lúc việc sửa đổi Luật Báo chí 2016 đưa ra thảo luận, nghiên cứu trên tinh thần xây dựng, khoa học. Mặt khác, sự phát triển mau lẹ của công nghệ thông tin, cách thức làm báo và truyền dẫn thông tin đang thay đổi, không gian mạng đang xuất hiện những nguy cơ, thách thức mới đối với công tác quản lý báo chí. Do đó, Luật Báo chí cần được cập nhật, điều chỉnh, tạo hành lang pháp lý phù hợp để báo chí cách mạng Việt Nam phát triển, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về báo chí, hiệu quả đối với đời sống xã hội, nhất là tăng cường giám sát, phản biện xã hội. Từ đó, đóng góp to lớn vào công cuộc xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước tiếp tục quan tâm, đổi mới công tác xây dựng pháp luật, hoàn thiện đồng bộ thể chế, tạo lập khung khổ pháp lý để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025 và giai đoạn tiếp theo. Mục tiêu là xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam “của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân”, trên tinh thần “thượng tôn pháp luật”. Trong lĩnh vực thông tin truyền thông, Đảng, Nhà nước và các cơ quan hữu quan đã ban hành chủ trương, chính sách của Đảng, quy định pháp luật của nhà nước về quản lý đối với hoạt động báo chí truyền thông. Trong đó có Luật An ninh mạng 2018, Luật Quốc phòng năm 2018, Luật Tố tụng 2018; hay Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 25-7-2018 của Bộ Chính trị khóa XII “về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng”; Nghị quyết số 30-NQ/TW, ngày 25-7-2018, của Bộ Chính trị “về Chiến lược an ninh mạng quốc gia”; Chỉ thị số 12/CT-TTg ngày 12/5/2021 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác tuyên truyền, định hướng hoạt động truyền thông, báo chí phục vụ nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc; kịp thời chấn chỉnh và xử lý các vi phạm trong hoạt động báo chí truyền thông,… Đặc biệt là các nội dung chỉ đạo từ Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng. Theo đó, Luật Báo chí năm 2016 cần được nghiên cứu để cập nhật và bổ sung các điều khoản tương thích với các nội dung của các văn bản mới được ban hành, nhằm thống nhất, tránh sự chồng chéo, mâu thuẫn nhau; giữa các văn bản quy định ban hành của các cơ quan trong hệ thống chính trị cần có sự hỗ trợ, bổ sung cho nhau. Bên cạnh đó, Luật Báo chí 2016 cần được pháp điển hóa quy định từ các Nghị định của Chính phủ từ thời điểm sau khi ban hành Luật, để bổ sung, điều chỉnh một số quy định cho phù hợp hoạt động báo chí hiện nay.

Ngày 22/10/2018, Bộ Chính trị khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 35-NQ/TW, “Về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”. Tháng 01/2021, Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, kiên quyết và thường xuyên đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, cơ hội chính trị; đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”[8]. Đây là nghị quyết, chỉ thị đặc biệt quan trọng, có tính chất bản lề đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN trong tình hình mới. Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch đã trở thành phong trào rộng khắp, hoạt động có ý nghĩa lan toả của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân trên mọi mặt trận, nhất là trên mặt trận truyền thông thông tin. Nhiều cơ quan báo chí, đội ngũ phóng viên, nhà báo trong cả nước đã xung kích, tích cực tham gia vào cuộc vận động này, tham gia các cuộc thi viết chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng ở các cấp. Tuy nhiên, để hoạt động này trở thành nề nếp, thường xuyên, liên tục, cần có quy định bằng luật cụ thể để giao trách nhiệm cho tất cả tổ chức báo chí, cơ quan báo chí, đồng thời có quy định khen thưởng, động viên khuyến khích phóng viên, nhà báo chủ động, đi đầu trong việc tham gia bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.

1. Các giải pháp, kiến nghị

Xuất phát từ những lý do trên, Luật Báo chí 2016 cần thiết được xem xét, nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung toàn diện nhằm đáp ứng các vấn đề cấp thiết đặt ra và yêu cầu quản lý hoạt động báo chí trong tình hình mới; góp phần tích cực của nền báo chí cách mạng Việt Nam vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Theo đó, cần xem xét một số giải pháp, kiến nghị sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo chỉ đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước trong hoạt động báo chí, thông qua các quy định chặt chẽ, cụ thể trong Luật báo chí và các văn bản khác ngoài khuôn khổ luật định. Quán triệt và thực hiện nghiêm nội dung trong Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, các Nghị quyết, chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và văn bản quy định của các ban, Bộ, ngành trung ương về tăng cường công tác tuyên truyền, định hướng hoạt động truyền thông, báo chí phục vụ nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh đó, để tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng tại cấp cơ sở, cần có quy định, hướng dẫn nâng cao trách nhiệm của cấp uỷ chi bộ tại cơ quan báo chí; tạo điều kiện thuận lợi cho đảng viên - nhà báo tham gia vào công tác giám sát, phản biện tại cơ sở, nhằm xây dựng cơ quan báo chí trong sạch, vững mạnh toàn diện.

Hai là, Luật Báo chí cần làm rõ vai trò, trách nhiệm của tổ chức báo chí, cơ quan báo chí, người làm báo đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Theo đó, mỗi cơ quan báo chí cần xây dựng kế hoạch tổ chức các chuyên đề, tập huấn, bồi dưỡng kiến thức cho đội ngũ người làm báo về hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, từ đó nâng cao nhận thức, xây dựng các chuyên mục, sáng tạo các tuyến bài có giá trị, lan toả thông tin tới nhân dân trong cả nước và kiều bào ta ở nước ngoài.

Ba là, Luật Báo chí cần tiếp tục thắt chặt các quy định quản lý nhà nước đối với báo chí, nhằm đảm bảo hiệu lực, hiệu quả trong hoạt động báo chí; tăng cường quy định về thanh tra, kiểm tra đối với hoạt động của các cơ quan báo chí (về bộ máy tổ chức, về tôn chỉ mục đích, về sự lãnh đạo của chi bộ trong cơ quan báo chí, tổ chức báo chí,...). Hoạt động thanh tra cần thực hiện kế hoạch hàng tháng/quý hoặc thanh tra đột xuất. Ngoài ra, cần đặc biệt chú trọng công tác quản lý và thanh tra liên quan đến vấn đề bất cập hiện nay như: Việc thành lập, quản lý các trang tin, chuyên trang, ấn phẩm,... không đúng theo chức năng, nhiệm vụ hoặc hoạt động không đúng tôn chỉ, mục đích; quản lý chặt chẽ nội dung quảng cáo trên báo chí; phòng chống “tư nhân hoá” hoạt động báo chí, “báo hoá” tạp chí, ... Luật Báo chí cần cụ thể hoá bằng các điều khoản, để thực hiện quyền thanh tra, kiểm tra các cấp; xây dựng chế tài để ngăn ngừa, răn đe việc vi phạm, tái phạm.

Bốn là, Luật Báo chí cần xây dựng khung xử phạt nghiêm khắc, và quy rõ trách nhiệm về mặt Đảng và chính quyền đối với cơ quan báo chí, người đứng đầu cơ quan báo chí, phóng viên, nhà báo trong trường hợp xảy ra sai phạm liên quan đến cá nhân, tổ chức đó, liên quan đến các điều khoản trong Luật báo chí hay các quy định pháp lý và đạo đức nghề nghiệp của người làm báo.

Năm là, để báo chí và đội ngũ người làm báo có trách nhiệm, chủ động tích cực tham gia vào công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác luận điệu xuyên tạc, âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch hiện nay, cần có quy định cụ thể điều này vấn đề này trong Luật Báo chí về quy định chức năng, nhiệm vụ của cơ quan báo chí, của nhà báo. Cụ thể, trong Điều 9 “về các hành vi bị nghiêm cấm” cần tham khảo, đối chiếu, cập nhật, bổ sung thêm những quy định mới từ Luật An ninh mạng năm 2018. Đối với Điều 23 về “quyền hạn và nghĩa vụ của người đứng đầu cơ quan báo chí” và Điều 25 về “quyền và nghĩa vụ của nhà báo”, cần xây dựng nội dung quy định: Cơ quan báo chí, người đứng đầu cơ quan báo chí và đội ngũ người làm báo trong cơ quan đó phải có trách nhiệm tham gia sản xuất thông tin, tuyên truyền thông tin về công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác luận điệu xuyên tạc, âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Cùng với quy định này, cần xây dựng chế độ báo cáo của cơ quan báo chí đó tới cấp trên, đồng thời duy trì chế độ thanh tra, kiểm tra hoạt động này hàng năm.

1. Kết luận

Xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của Đảng, Nhà nước và của cả hệ thống chính trị - đó là tinh thần chỉ đạo trong Chỉ thị số 12 gần đây của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường công tác tuyên truyền, định hướng hoạt động truyền thông, báo chí phục vụ nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc; kịp thời chấn chỉnh và xử lý các vi phạm trong hoạt động báo chí, truyền thông trong giai đoạn hiện nay. Chỉ thị cũng đề ra yêu cầu các cơ quan quản lý báo chí, các cơ quan báo chí truyền thông tăng cường các hoạt động thông tin, tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức, ý thức, trách nhiệm, tạo sự đồng thuận, thống nhất cao về tư tưởng, hành động của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và cả hệ thống chính trị về công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Vai trò quan trọng của các cơ quan nhà nước quản lý báo chí, các cơ quan chuyên trách soạn thảo luật báo chí hiện nay là: Chủ động nghiên cứu, tích hợp các văn bản pháp lý, chỉ đạo, hướng dẫn được ban hành sau khi Luật Báo chí 2016 có hiệu lực, nhằm cập nhật, bổ sung và điều chỉnh phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Bên cạnh đó, những thay đổi của các phương tiện kĩ thuật báo chí truyền thông mới đòi hỏi đa dạng hóa phương thức quản lý về nội dung, hình thức thông tin, tuyên truyền, phù hợp với lợi ích của đất nước và nhân dân, bảo đảm phục vụ hiệu quả nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Luật và các quy định ngoài luật phải bảo đảm sự phát triển và quản lý tốt báo chí truyền thông, duy trì dòng chảy chính là dòng thông tin tốt, tích cực về đời sống xã hội; đồng thời có cơ chế giao trách nhiệm, động viên, khuyến khích cơ quan báo chí, đội ngũ người làm báo tham gia tích cực vào công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác lại luận điệu xuyên tạc, âm mưu của các thế lực thù địch. Đây là những nội dung yêu cầu vô cùng cấp thiết, giúp định hướng phát triển của báo chí trong thời gian tới, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong của báo chí cách mạng Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.