Giống như Amazon, Coupang đã sử dụng số liệu “đơn vị mỗi giờ”, hoặc UPH, để đo lường năng suất của nhân viên trong thời gian thực - Ảnh chụp màn hình SCMPRạng sáng 12.10 năm ngoái, Jang Deok-joon, 27 tuổi, trở về nhà sau khi kết thúc ca làm đêm tại Coupang, hãng thương mại điện tử khổng lồ của Hàn Quốc, và đi tắm ngay sau đó. Vì hơn một tiếng rưỡi vẫn chưa thấy Jang ra khỏi phòng tắm, cha anh buộc phải mở cửa vào thì thấy anh đã bất tỉnh, nằm cuộn tròn, hai tay ôm chặt ngực. Jang nhanh chóng được đưa đến bệnh viện cấp cứu nhưng đã không thể qua khỏi. Nhân viên điều tra kết luận anh chết vì một cơn đau tim. Được biết, Jang đã làm việc tại nhà kho của Coupang ở phía nam thành phố Daegu trong hơn một năm, chuyên chở các thùng đầy sản phẩm đã sẵn sàng để chuyển đến các trung tâm giao hàng.
Theo South China Morning Post, Jang là công nhân thứ ba của Coupang qua đời trong năm 2020. Điều này làm tăng thêm mối quan tâm về bản chất thành công của công ty. Sự thực là Coupang đã đạt được thành công đáng kinh ngạc, trở thành nhà tuyển dụng lớn thứ ba của Hàn Quốc chỉ trong vài năm, khai thác mạng lưới nhà kho rộng lớn, với 37.000 công nhân, một đội ngũ tài xế đông đúc và một bộ công cụ điều khiển dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI) để nắm giữ vị trí dẫn đầu trong thị trường thương mại điện tử đầy cạnh tranh của quốc gia Đông Á. Hơn một nửa dân số Hàn Quốc đã tải ứng dụng của công ty. Dịch vụ giao hàng nhanh theo yêu cầu trong vòng 24 giờ “Rocket Delivery” khiến Coupang trở nên nổi tiếng và được đánh giá là “vượt trội hơn cả Amazon”.
 Xe tải giao hàng của Coupang rời trung tâm phân phối ở Seoul, Hàn Quốc Ảnh: Reuters |
Sử dụng AI để rút ngắn thời gian giao hàng là tính năng đặc biệt nổi bật của hãng này. Các thuật toán độc quyền của AI đã tính toán mọi thứ, từ cách hiệu quả nhất để xếp các gói hàng trong xe chuyển hàng, cho đến tuyến đường và thứ tự giao hàng chính xác dành cho tài xế. Không những thế, AI còn dự đoán việc mua hàng và tính toán thời hạn vận chuyển cho các gói hàng được gửi đi. Kết quả là Coupang có thể hứa hẹn giao hàng trong vòng chưa đầy 24 giờ đối với hàng triệu sản phẩm, từ khẩu trang có giá 60 xu, cho đến máy ảnh trị giá 9.000 USD. Nỗ lực đổi mới này là lý do tại sao Coupang tự tin cho mình là “tương lai của thương mại điện tử”, và cũng là động lực đằng sau sự ra mắt gần đây của công ty trên sàn Nasdaq (Mỹ), với giá trị được xác định ở mức 84 tỉ USD.
Tuy nhiên, tất cả sự đổi mới và hiệu quả nêu trên có ý nghĩa gì đối với công nhân của Coupang? Giống như Jang, người đã nói với mẹ mình rằng công nhân bị đối xử như “đồ vật dùng một lần”, một số nhân viên kho hàng và giao hàng khác đã trải qua “cảnh làm việc không giống người” dưới sự chỉ huy của thuật toán AI. Một số người đã nói về tốc độ làm việc nhanh chóng mặt cùng với kỳ vọng về thời gian giao hàng siêu phàm. Trong khi đó, những người khác cho biết họ thậm chí còn không có thời gian đi vệ sinh tại nơi làm việc.
Năm 2014, khi Coupang bắt đầu cung cấp Rocket Delivery, công ty đã hứa hẹn một sự nghiệp ổn định với lợi ích trên mức trung bình dành cho nhân viên, ngay cả đối với những người lao động ở bậc thấp nhất. Nhưng ở đâu đó trên hành trình này, người lao động dường như đã bị giảm xuống vị trí mà nhà báo lao động Hàn Quốc Kim Ha-young buộc phải so sánh họ chỉ là “cánh tay và đôi chân của trí tuệ nhân tạo”.
“Khi bắt đầu làm việc ở đó, tôi nhận ra ưu tiên duy nhất là đáp ứng thời hạn của Rocket Delivery. Chúng tôi chỉ là người máy”, cựu nhân viên kho hàng Go Geon nói. Go phải tạm nghỉ y tế tại Coupang vào tháng 5.2020 vì bị chấn thương gân kheo bên trái trong khi chạy để hoàn thành thời hạn giao hàng. Nhưng công ty sau đó đã cho anh nghỉ việc luôn.
Giống như Amazon, Coupang cũng sử dụng số liệu “đơn vị mỗi giờ”, hay UPH, để đo lường năng suất của công nhân trong thời gian thực và duy trì nhịp độ khắc nghiệt trong các kho hàng của mình. Mặc dù nhân viên chính thức được nghỉ một giờ cho mỗi ca làm việc kéo dài tám giờ, nhưng một tài xế không còn làm việc với công ty cho biết hầu hết mọi người vẫn làm việc suốt thời gian nghỉ để giữ đúng lịch trình.
Trong tuyên bố gửi qua email, một đại diện của Coupang nói rằng công ty không còn theo dõi UPH tại các kho hàng. Tuy nhiên, một công nhân đang làm việc ở đó cho biết một số quản lý kho hàng vẫn công khai theo dõi tỷ lệ công việc theo cách này. “Họ hiếm khi sử dụng thuật ngữ UPH, nhưng vẫn sẽ chê trách rằng bạn đã quá chậm, có lẽ dựa trên một số hình thức bằng chứng cụ thể”, người này nói.
Đại dịch Covid-19 là thời gian Coupang kiếm được lợi nhuận rất lớn, nhưng cũng là lúc nỗi ám ảnh về thương vong của nhân viên chồng chất lên nhau. Từ năm 2019 đến 2020, chấn thương và bệnh tật liên quan đến cường độ công việc cao tại Coupang và các kho hàng của công ty đã tăng gần gấp đôi lên 982 sự cố.
Đối với những người lên tiếng phản đối, báo cáo chấn thương tại nơi làm việc hoặc không đáp ứng được yêu cầu năng suất, Coupang sẽ hoãn lại việc gia hạn hợp đồng. Trước đây, tòa án ở Hàn Quốc từng ra phán quyết rằng Coupang đã sa thải không công bằng một công nhân nộp đơn yêu cầu bồi thường thương tật tại nơi làm việc. “Họ nói rõ ngay khi bạn được thuê nếu bạn gây ra bất kỳ loại vấn đề nào, bạn sẽ không được gia hạn hợp đồng”, Jeon Woo-oak, cựu nhân viên kho hàng, cho biết.
 Nhân viên Coupang Jung Im-hong đang bốc các gói hàng để chuẩn bị giao ở Incheon, Hàn Quốc Ảnh: Reuters |
Quay trở lại với trường hợp của Jang, vào tháng 2.2021, chính phủ Hàn Quốc chính thức cho rằng Jang qua đời do làm việc quá sức. Báo cáo cuối cùng ghi nhận cơ thể của anh có dấu hiệu suy nhược cơ bắp nghiêm trọng. Coupang sau đó đã phải đưa ra lời xin lỗi và hứa sẽ cải thiện điều kiện làm việc, ví dụ như mở rộng việc khám sức khỏe cho nhân viên. Nhưng cho đến nay, lời hứa sẽ giải quyết các vấn đề lao động của Coupang vẫn “tắt tiếng”.
Jang Kwi-yeon, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quyền Lao động, đã không so sánh môi trường làm việc tại các kho hàng của Coupang với Amazon, mà là với các xưởng sản xuất vốn khét tiếng vất vả vào những năm 1970 ở Hàn Quốc. “Tôi nghĩ hệ thống hậu cần nên được đại tu. Quyền được nghỉ ngơi và sức khỏe của người lao động nên được đặt thành những điều kiện tiên quyết cố định, sau đó mới tới việc các thuật toán nên được điều chỉnh như thế nào để tính toán tốc độ giao hàng có thể thực hiện được”, bà Jang nói.
