Theo số liệu từ Kepios, trên thế giới có đến 4,95 tỷ người đang sử dụng mạng xã hội, tương đương với 61,4% tổng dân số tính đến tháng 10, năm 2023. Số lượng người dùng tăng hơn 215 triệu người so với cùng kỳ năm ngoái. Trong tổng số những mạng xã hội hiện tại, Facebook có số lượng người dùng cao nhất với hơn 3 tỷ người sử dụng, xếp sau là Youtube với xấp xỉ 2,5 tỷ người sử dụng. Đứng ở các vị trí tiếp theo lần lượt là WhatsApp và Instagram với cùng 2 tỷ người dùng, Wechat với hơn 1,3 tỷ người dùng và Tiktok với hơn 1,2 tỷ người dùng.
Số liệu chỉ ra rằng người dùng dành trung bình 2 tiếng 24 phút mỗi ngày để sử dụng mạng xã hội. Trong đó có 30,2% số người sử dụng cho việc tìm kiếm thông tin như: các bài báo và video và 34,1% số người sử dụng cho việc đọc tin tức.
Từ những số liệu trên cho thấy vai trò của mạng xã hội, mang đến những thuận lợi đáng kể cho việc phát triển chuyển đổi số báo chí, đặc biệt trong thời đại hiện nay khi số lượt người tiếp cận thông tin qua các nền tảng mạng xã hội không ngừng gia tăng.
Truyền tin với tốc độ nhanh và đẩy mạnh năng suất
Mạng xã hội giúp truyền tải thông tin nhanh chóng đến người đọc. Với độ bao phủ của mạng xã hội như hiện nay, việc người dùng tiếp cận được thông tin trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Điều này là trợ lực để những người làm báo chia sẻ những bài viết, tin tức nóng hổi của mình. Ngoài ra, việc các video phát trực tiếp hiện đang thu hút được nhiều sự chú ý nhất trên tất cả các nền tảng mạng xã hội. Việc này không những giúp cho các tin bài trở nên phong phú, sinh động mà còn góp phần tăng sự thu hút với độc giả.
Không chỉ có vậy, sự nhanh gọn của mạng xã hội cũng là chất xúc tác cho việc thúc đẩy năng suất sản xuất tin bài. Do phải liên tục cập nhật thông tin đến độc giả, các toà soạn sẽ chú trọng vào việc phải thực hiện các bài viết nhằm đáp ứng nhu cầu theo dõi tin tức của người đọc. Qua đó, đẩy mạnh số lượng tin bài lên mức đáng kể.
Tạo ra lượng độc giả trung thành
Các trang báo thông qua mạng xã hội có thể xây dựng riêng cho mình một lượng độc giả trung thành. Khi trí tuệ nhân tạo có thể được tận dụng để khiến cho các bài viết được xuất hiện với một cường độ nhất định để tạo sự chú ý với người đọc, nhờ đó người đọc sẽ nhấn theo dõi trang tin tức. Người làm báo dựa trên việc này từng bước tạo những nội dung hấp dẫn để có thể “giữ chân” được những độc giả đang theo dõi trang tin tức. Qua đó nâng cao sự uy tín của trang báo không chỉ với những độc giả đó mà còn có khả năng tăng thêm lượt theo dõi trên mạng xã hội.
Tự động lưu trữ bài viết
Các nền tảng mạng xã hội hiện này hầu như có thể lưu trữ tự động những bài viết, cùng với đó việc tìm kiếm lại những bài viết trở nên đơn giản hơn chỉ bằng một vài từ khoá. Điều này giúp tăng mức độ tương tác giữa người xem và duy trì lưu lượng truy cập đến trang báo. Thêm vào đó, việc này cũng giúp cho người làm báo dễ dàng tra cứu dữ liệu để phục vụ cho việc viết bài. Đặc biệt là khi những bài viết lưu trữ có chứa những thông tin cần thiết để sử dụng làm tham chiếu.
Bên cạnh những lợi ích, mạng xã hội cũng có những yếu điểm gây ra những thách thức khi áp dụng vào chuyển đổi số báo chí.
Thứ nhất, mạng xã hội là một không gian mở, tất cả mọi người tham gia đều có thể tương tác qua lại. Tuy nhiên đây có thể trở thành một công cụ hữu ích cho tội phạm mạng sử dụng để thực hiện mục đích phá hoại. Những kẻ tấn công có thể lợi dụng những kẽ hở khi độc giả tương tác trong mục bình luận của bài viết để đánh cắp thông tin. Ngoài ra, các đối tượng còn có thể tạo ra những trang fanpage giả mạo cơ quan báo chí hoặc giả danh các phóng viên, nhà báo để đưa những thông tin sai sự thật, gây hiểu lầm cho người đọc. Không những vậy, các fanpage của các cơ quan báo chí còn có thể phải đối mặt trước nguy cơ bị tấn công bởi tội phạm mạng. Nhất là khi những phương thức tấn công ngày một tinh vi hơn.
Thứ hai, mặc dù hiện nay người dùng mạng xã hội không khó để tìm kiếm và đọc các bài viết trên các nền tảng mạng xã hội mà họ tham gia, tuy nhiên, điều này có thể là trở ngại của các trang báo do độc giả có xu hướng quan tâm đến những thông tin ngắn và đôi khi bỏ qua những bài viết có chất lượng cao.
Thêm vào đó, các thuật toán của mạng xã hội luôn hiển thị những bài viết theo thói quen của người đọc, vì thế sẽ ảnh hưởng đến sự đa dạng của các thể loại trong quá trình tiếp cận với người đọc. Ví dụ, nếu một số lượng lớn người dùng Facebook thường xuyên tìm đọc những bài viết có liên quan đến chủ đề giải trí, những thông tin liên quan đến lĩnh vực này sẽ luôn xuất hiện trên News Feed của họ. Việc này sẽ hướng nhiều sự chú ý của họ đến những bài viết hiển thị và giảm khả năng truyền tải những bài viết của những thể loại, chủ đề khác.
Thứ ba, bên cạnh những thuận tiện, không gian rộng mở của mạng xã hội trong một số trường hợp gây ra thách thức cho những người làm báo. Việc dễ dàng đăng tải các nội dung trên mạng xã hội có thể sẽ hướng sự quan tâm của người đọc ra khỏi những bài viết, tin tức từ những trang báo, thay vào đó là những bài viết của cá nhân. Điều này không những ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các trang báo nói chung mà còn tác động đến người làm báo nói riêng.
Phát huy tối đa nguồn lực của mạng xã hội
Phát triển chuyển đổi số báo chí cần có sự khắc phục những hạn chế và tối đa hoá những nguồn lực vốn có của mạng xã hội.
Tận dụng thuật toán của mạng xã hội
Thuật toán là thứ quan trọng nhất trong các hoạt động của mạng xã hội. Nhất là trong việc điều chỉnh thứ tự những nội dung ưu tiên hiển thị trên trang của người sử dụng. Vì thế, người làm báo cần khai thác triệt để sự vận hành của những thuật toán trên các nền tảng mạng xã hội, đặc biệt là những nền tảng đang có lượt người dùng cao để tạo ra những nội dung có sức hấp dẫn trong từng chủ đề, thể loại của bài viết nhằm tăng sự chú ý của người đọc. Thêm vào đó, những dữ liệu từ thuật toán có thể là nguồn tham khảo cho người làm báo để theo dõi xu hướng, từ khoá, chủ đề đang được người đọc quan tâm để từ dó có định hướng phù hợp cho bài viết.
Làm phong phú thể loại tin bài
Để xây dựng và duy trì được sức hút với độc giả, mỗi người làm báo cần đa dạng hoá các thể loại tin bài. Mỗi đối tượng độc giả có một thị hiếu khác nhau, do đó, bên cạnh phát triển nội dung, cần có sự chú trọng vào làm phong phú các thể loại sản phẩm báo chí trực tuyến được đăng tải trên mạng xã hội nhằm đáp ứng được đông đảo các độc giả đang theo dõi. Ngoài ra, việc này cũng đóng vai trò nhằm nâng cao chất lượng các bài viết, qua đó góp một phần nào đó trong việc phát triển chuyển đổi số báo chí.
Đẩy mạnh tập trung vào những nền tảng mạng xã hội phổ biến
Phát triển các nội dung số ưu tiên trên những nền tảng mạng xã hội có số lượng người dùng cao vẫn đang được các trang báo triển khai. Tuy nhiên, để quá trình chuyển đổi số được diễn ra một cách mạnh mẽ và rộng rãi hơn bao giờ hết, những sản phẩm báo chí trên những nền tảng mạng xã hội này cần phải được nhân rộng hơn nữa.
Tài liệu tham khảo
https://rabble.ca/education/social-media-the-now-and-next-of-journalism/
https://datareportal.com/social-media-users
https://www.trueanthem.com/social-media-for-journalists/
https://imdigitaljournalism.wordpress.com/30-2/
https://www.linkedin.com/pulse/innovative-ways-journalists-can-use-social-media-tell-oliver-mathenge