TikTok, tương tự hầu hết nền tảng trực tuyến khác, từ lâu đã gặp vấn đề với việc kiểm duyệt nội dung. Bạo lực, ngôn ngữ kích động thù địch cho đến thông tin sai lệch về các vấn đề xã hội đều nhan nhản trên ứng dụng này.
Giờ đây, TikTok đang đối mặt thách thức kiểm duyệt mới nhất: các tài khoản ẩn danh dễ dàng tiếp cận để mua bán vape (thuốc lá điện tử) dùng một lần, biến nền tảng này trở thành một "chợ đen", theo VICE.
Chợ đen thuốc lá điện tử
Các tài khoản trên ứng dụng video ngắn sử dụng tên của các nhà sản xuất nổi tiếng như "Công ty Công nghệ Hanqingda Thâm Quyến" - nơi sản xuất vape mang nhãn hiệu "HQD". Trong những video được đăng lên, người xem thấy cảnh quay trong nhà máy cùng quy trình sản xuất.
 |
| Loạt video về sản xuất vape, kèm đường link dẫn tới trang web mua bán thu hút lượng người xem khủng trên TikTok. |
Trên một hồ sơ tài khoản, người xem được gợi ý các đường link dẫn ra trang web bên ngoài, giúp họ mua được tối đa 300 vape cùng một lúc. Phần mô tả video cho biết hàng được giao đến bất kỳ đâu trên thế giới.
Thực tế này trái ngược với những chính sách về chất gây nghiện của TikTok: cấm mô tả, quảng cáo, bán chất gây nghiện. Gã khổng lồ truyền thông xã hội đang phải vật lộn với vấn đề nặng nề.
Những tài khoản quảng cáo vape thường có lượng người theo dõi khổng lồ và nội dung lan truyền nhanh chóng. Nhiều tài khoản dự phòng cũng được lập sẵn để khi tài khoản chính bị gỡ, chúng có thể tiếp tục quảng cáo và bán hàng.
Dù rất khó để xác định số lượng video thực tế đang tồn tại liên quan đến quảng cáo vape (vì việc tìm kiếm bất kỳ cụm từ nào liên quan đến "vape" hiện đã bị cấm), VICE đếm được hàng chục tài khoản phụ mang thương hiệu "HDQ" có lượt theo dõi từ 0 đến hàng trăm nghìn.
Theo các chuyên gia, một phần lý do khiến TikTok gặp khó khăn trong việc hạn chế quảng cáo vape trên nền tảng của mình là nó phụ thuộc quá nhiều vào việc người dùng báo cáo nội dung, thay vì chính họ chủ động tiếp cận.
"TikTok nhấn mạnh đến các phương pháp báo cáo tự động, (nêu rõ trong chính sách của họ) rằng nó sẽ 'cho phép nhóm của chúng tôi tập trung nhiều thời gian hơn vào việc xem xét nội dung theo ngữ cảnh hoặc sắc thái, chẳng hạn như lời nói căm thù, bắt nạt và quấy rối cũng như thông tin sai lệch'", Andrew Childs, một nhà tội phạm học và giảng viên tư pháp hình sự tại Đại học Griffith, nói với VICE.
Tuy nhiên, chủ tài khoản có thể dễ dàng vượt mặt chính sách của nền tảng bằng cách ngụy trang nội dung của mình dưới dạng video giáo dục, loại bỏ từ ngữ bằng văn bản khỏi các video.
Lỗ hổng kiểm duyệt
Childs nói rằng khi thảo luận về việc nội dung có vi phạm chính sách cộng đồng hay không, điều quan trọng là phải nhận ra rằng một số nội dung sẽ tồn tại mãi mãi trong "vùng xám" không rõ ràng.
 |
| Phía TikTok không thể kiểm soát nội dung độc hại trên nền tảng của mình. |
Ví dụ, khi nói đến "vaping" trên TikTok, có rất nhiều nội dung bao gồm #vapetricks - khi người dùng thể hiện thủ thuật hút thuốc. Một số người sáng tạo nội dung cũng có thể sử dụng #vape vì nó là một phần trong tiểu phẩm của mình.
Vape dùng một lần đã bị cấm ở Australia từ ngày 1/10/2021, sau khi chúng được phân loại là Chất độc nguy hiểm theo Tiêu chuẩn Chất độc Quốc gia. Dù thị trường vape vẫn khá sôi nổi khắp đất nước, trên nguyên tắc, việc nhập khẩu, mua bán vape mà không có đơn của bác sĩ là bất hợp pháp.
Trong khi cảnh sát đã có dấu hiệu trấn áp việc bán vape bất hợp pháp của những nhà bán lẻ ở Australia vào năm 2021, một số nền tảng như TikTok và Instagram - các ứng dụng phụ thuộc phần lớn vào AI và máy học để tìm ra nội dung vi phạm điều khoản sử dụng - đã trở thành mảnh đất màu mỡ của thị trường chợ đen.
James Martin, giảng viên tội phạm học cao cấp tại Đại học Deakin, nhận định phương tiện truyền thông xã hội liên quan đến việc lan truyền các nội dung xấu.
Thực tế, có thể có thể có một người kiểm duyệt xem xét những thứ đăng lên, nhưng họ không thể xem hết. Các ứng dụng ngày càng phụ thuộc vào AI và các công nghệ tự động để phát hiện nội dung vi phạm chính sách. Tất nhiên những công cụ đó không hiểu hết vấn đề.
Các vấn đề tương tự cũng đang diễn ra ở Mỹ và Vương quốc Anh. Đối với một nền tảng quốc tế như TikTok, được những người trẻ tuổi sử dụng, điều này không có gì ngạc nhiên.
Tại Mỹ, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) đã trấn áp việc bán thuốc lá điện tử trực tuyến bất hợp pháp, cụ thể là Juul's, vào năm 2020.
Theo Childs, các nền tảng mạng xã hội đều gặp khó khăn trong quản lý nội dung độc hại, và thường chỉ có các giải pháp Band-Aid (ngắn hạn) được áp dụng.
"Ví dụ, khi một tài khoản của nhà phân phối vape có thể bị xóa trong tuần tới, thì trong thời gian chờ đợi, họ cũng đã tạo ra doanh số bán hàng lớn qua quảng cáo trên TikTok. Họ cũng dễ dàng tạo một tài khoản mới sau đó và thu hút người theo dõi".
