TikTok - 'quá nhanh quá nguy hiểm' - Kỳ 1: Những nỗi lo mang tên TikTok

Những video clip khoe đủ nơi trên cơ thể từ những bạn trẻ còn đang tuổi ăn tuổi học xuất hiện nhan nhản trên TikTok Ảnh: T.VŨ - Đ.THIỆN

Mỗi video chỉ chừng vài chục giây nhưng dư sức truyền đạt một thông tin kèm theo hình ảnh bắt mắt, nhạc nền hay khiến người tạo video trên TikTok dễ dàng, nhanh gọn mà người xem cũng không mất nhiều thời gian nắm bắt. Đó chính là cách TikTok đang thu hút nhanh chóng người dùng, đặc biệt là các bạn trẻ, thậm chí cả trẻ em.

Lượng người dùng Việt Nam đứng thứ 6 toàn cầu

Chị Mỹ Lan (TP.HCM) cho biết con gái đang học cấp III của chị vừa rất mê xem TikTok và cũng là một TikToker chính hiệu. "Các bạn học của bé đều chơi TikTok nên tôi nghĩ đó là chuyện bình thường. Trang TikTok của bé có hơn 10.000 lượt theo dõi nên nó đầu tư, chăm chút dữ lắm. 

Tôi cũng lập tài khoản để theo dõi con mình trên đó xem sao, nhưng thực sự không có đủ thời gian để theo sát bé mọi lúc được. Bé xem gì, quan tâm gì trên thế giới TikTok thực sự tôi không thể theo kịp và nắm bắt, chỉ có thể đoán mò qua các video bé đưa lên trang của mình" - chị Lan chia sẻ.

Anh Minh Tấn (TP.HCM) cho biết hai bé nhà anh rất thích xem ca nhạc trên TikTok vì "nhiều video được trình diễn vui nhộn, sáng tạo và hợp thời. Mấy đứa nhỏ xem còn bắt chước hát, nhảy theo. Chúng có thể học được những cái mới thú vị mà người lớn như mình thậm chí còn không biết"...

Theo báo cáo về sự thay đổi thói quen người dùng Việt Nam trong thời gian giãn cách do dịch bệnh vừa được trang Q&Me công bố tháng 10-2021, giới trẻ đang dành nhiều thời gian xem video trực tuyến trên YouTube và TikTok, trong khi người lớn tuổi dành thời gian cho Zalo sau Facebook. Đặc biệt, giới trẻ đang chuyển dần sang sử dụng TikTok nhiều hơn… 

Theo báo cáo của We Are Social, TikTok được tìm kiếm nhiều thứ 5 trên YouTube sau các từ khóa "phim", "nhạc", "remix" và "karaoke".

Còn theo báo cáo mới nhất được công bố vào tháng 10-2021 của We Are Social, lượng người dùng ứng dụng TikTok trên 18 tuổi tại Việt Nam là 39,65 triệu người, tức đã tăng thêm hơn 5,4 triệu người dùng chỉ trong một thời gian khá ngắn. Con số 39,65 triệu cũng đưa Việt Nam lên vị trí thứ 6 toàn cầu về lượng người dùng TikTok sau các quốc gia Mỹ, Indonesia, Brazil, Nga, Mexico. 

Tuy nhiên, số người dùng thực tế tại Việt Nam hiện cao hơn rất nhiều bởi TikTok cho người dùng từ 13 tuổi được đăng ký mở tài khoản. Số người dùng trong khoảng 13 - 18 tuổi tại Việt Nam được nhiều chuyên gia trong ngành ước đoán rất nhiều.

Rác trên TikTok

Theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, những video có nội dung 18+ xuất hiện nhan nhản trên TikTok, từ cách ăn mặc hở đủ chỗ đến cố tình khoe khéo những điểm nhạy cảm trên cơ thể; trong đó có không ít video clip những bạn trẻ còn đang tuổi ăn tuổi học. 

Người dùng cũng dễ lướt gặp những video "mời gọi" kiểu như: "U30 làm mẹ đơn thân đã lâu, cần tìm zai để tâm sự. Ai không chê thì nhắn tin cho mình..."; những video clip bán đồ chơi tình dục, thuốc kích dục… hoặc video clip thách thức trò thả rắn đồ chơi điều khiển từ xa vào váy phụ nữ... 

Những video này nếu chẳng may tiếp cận được các đối tượng trẻ em (xem qua thiết bị với tài khoản của cha mẹ) hoặc các bạn trẻ muốn thể hiện mình, "bất chấp câu like" thì hậu quả sẽ thật khôn lường…

Cơ chế kiểm duyệt lỏng lẻo trong vấn đề bản quyền cũng là lý do rất nhiều tài khoản TikTok được thành lập chuyên cắt ghép các clip gây sốc trên mạng, chèn thêm đoạn nhạc theo kiểu "lấy râu ông nọ cắm cằm bà kia" để gây sốc. Có những kênh nội dung vô bổ như đòi nợ, chửi nhau, quay lén thiếu văn minh cũng dễ dàng thu về lượng người xem và theo dõi khủng chỉ sau một đêm.

Từ TikTok, nhiều ca khúc đã vươn mình trở thành hiện tượng toàn cầu, thậm chí còn xuất hiện ngày càng nhiều ngôi sao âm nhạc là TikToker. Thế nhưng cũng chính sự thả nổi của TikTok đã tạo điều kiện để bản rap Censored của rapper Chị Cả có nội dung cổ xúy chuyện loạn luân từng ra mắt năm 2018 vốn không dành cho đại chúng lại trở nên lan tỏa.

Kho clip trên TikTok rất đa dạng, vì vậy để thu hút được người xem và yêu thích thì phải tạo ra những nội dung độc, lạ, sốc, khác biệt. Và cứ thế, những thử thách nguy hiểm vẫn cứ liên tục được ra mắt. Vài năm trước đã từng có làn sóng tẩy chay TikTok vì cho rằng nó tiềm ẩn nhiều nguy hiểm.

Không ít trào lưu trên TikTok đã gây hại đến sức khỏe, tâm sinh lý, thậm chí là tính mạng của trẻ em khi bắt chước làm theo. LaTerius Smith Jr (9 tuổi, ở Mỹ) đã qua đời vào tháng 6 vừa qua, sau khi thực hiện theo yêu cầu của trò chơi là dùng thiết bị treo người lên cao và tìm cách thoát khỏi nó.

Điểm đến sáng tạo hay hoạt động giải trí… vô bổ?

Theo kết quả nghiên cứu khoa học tiếp thị "Tính chân thực của các nền tảng trên toàn cầu" (Marketing Science Global Authenticity Study), được Nielsen thực hiện vào tháng 4-2021, 91% người dùng nhận thấy nội dung trên TikTok độc đáo và khác biệt so với các đối thủ trên thị trường.

Cùng với sự phát triển chóng mặt và tầm ảnh hưởng lan rộng, TikTok liên tục dính phải những lùm xùm đầu tiên xoay quanh những nội dung không phù hợp như cổ xúy những hành vi bạo lực, đi ngược lại thuần phong mỹ tục, thậm chí vi phạm pháp luật. Trong số đó, đáng chú ý là những cáo buộc liên quan đến trẻ em dưới 18 tuổi khi những loại video clip này ảnh hưởng nghiêm trọng đến suy nghĩ và hành vi của các em, cũng như để lại những hậu quả nghiêm trọng.

Dù vậy, ở mặt tích cực, không thể phủ nhận TikTok đã và đang trở thành điểm đến giải trí, sáng tạo cho hàng triệu người dùng Việt Nam. Với mục tiêu mang đến những nội dung hay, ý nghĩa, truyền cảm hứng và giúp cộng đồng gắn kết trong mùa dịch, TikTok đã triển khai nhiều chiến dịch nổi bật, đa dạng về lĩnh vực, từ giáo dục, thời trang, làm đẹp đến giải trí.

Anh Nicholas Phạm - giám đốc vận hành TikTok Việt Nam - cho biết tại Việt Nam, TikTok ghi nhận sự tăng trưởng vượt bậc của 4 nhóm nội dung chính trên nền tảng (từ tháng 1-2020 đến tháng 1-2021), bao gồm: giáo dục (tăng khoảng 34 lần), giải trí (tăng khoảng 26 lần), làm đẹp (tăng khoảng 5 lần) và thương mại điện tử (tăng khoảng 5 lần).

Hiện tại, TikTok vẫn đang tích cực thay đổi để trở thành môi trường mạng văn minh hơn nhưng cũng không thể xem thường những mối nguy hại tồn đọng.

Lướt TikTok chỉ đơn giản là lướt và lướt, xem hết video này đến clip khác một cách lộn xộn, thiếu hệ thống. Nhiều người dùng TikTok đồng thuận rằng đó là một trong những hoạt động… vô bổ.

Theo tìm hiểu của Tuổi Trẻ, mạng xã hội TikTok đang chứng kiến sự tăng trưởng rất mạnh tại Việt Nam. Cụ thể, trong báo cáo của We Are Social công bố hồi tháng 2-2021, Việt Nam có tổng cộng 72 triệu người dùng mạng xã hội.

Trong các ứng dụng mạng xã hội được sử dụng nhiều nhất Việt Nam, TikTok đứng vị trí thứ 6 với tỉ lệ 47,6% (tức khoảng 34,2 triệu người dùng), xếp sau các ứng dụng quen thuộc lần lượt là: YouTube (92%), Facebook (91,7%), Zalo (76,5%), Facebook Messenger (75,8%) và Instagram (53,5%). Tuy nhiên, nếu xét xếp hạng lượt tải về tại Việt Nam thì TikTok xếp số 1.