Năm 2020, mạng lưới đào tiền điện tử toàn cầu sử dụng nhiều năng lượng hơn cả Thụy Sĩ. Khi đó, thành phố Plattsburgh ở bang New York có nguồn điện rẻ hàng đầu nước Mỹ nhờ năng lượng từ các thủy điện thuộc quyền quản lý của Cơ quan Năng lượng Niagara. Không mất nhiều thời gian để chi nhánh của công ty Coinmint thuê một cửa hàng Family Dollar ở Plattsburgh. Thanh tra công trình thành phố Joe McMahon kể lại rằng người ký hợp đồng thuê là Prieur Leary muốn mọi thứ được giải quyết nhanh gọn.
"Anh ta muốn có năng lượng ngay trong đêm. Chúng tôi đều cảm thấy lo ngại nhưng không biết nguy cơ là gì", McMahon cho hay.
Dàn máy đào Bitcoin tại cơ sở của Coinmint tại Plattsburgh. Ảnh: Technology Review.
Cointmint nhanh chóng triển khai máy chủ kín mặt sàn tòa nhà và vận hành chúng 24/7. Khi các thợ đào muốn mở rộng hoạt động sang trung tâm thương mại gần đó, quản lý Sở chiếu sáng Plattsburgh Bill Treacy nói họ sẽ phải đầu tư cơ sở hạ tầng mới với trị giá 140.000 USD. Ông hoàn toàn bất ngờ khi Coinmint không phản đối điều này và nhanh chóng tiêu thụ đến 10 megawatt, tương đương 4.000 hộ dân địa phương.
Nhiều thợ đào khác cũng nhanh chóng nối bước. Treacy cho biết một người gọi đến để hỏi liệu anh ta có thể dùng 5 gigawatt hay không. "Tôi từ chối vì con số đó tương đương một phần tư lượng tiêu thụ của toàn bang New York trong một ngày'", ông kể lại.
Hoạt động đào Bitcoin đã xuất hiện từ nhiều năm, nhưng chỉ thật sự bùng nổ khi công ty Bitmain bắt đầu cho ra đời các cỗ máy đào chuyên dụng từ 2016. "Cuộc chạy đua vũ trang giữa các mỏ đào bắt đầu gần như chỉ sau một đêm", Colin Read, giáo sư ngành kinh tế ở Đại học New York, cho hay.
Giới thợ đào bắt đầu tìm kiếm nguồn năng lượng giá rẻ trên khắp thế giới để vận hành mỏ. Mạng lưới Bitcoin hoạt động theo phương thức bằng chứng công việc (PoW) nên ngốn nhiều năng lượng. Mỗi giao dịch trên hệ thống tiêu tốn 1.173 kilowatt điện, nhiều hơn lượng tiêu thụ của một gia đình trung bình tại Mỹ suốt một tháng.
Giới chức Plattsburgh nhận được đơn đăng ký khởi động mỏ đào tiền số hàng tuần.
Tháng 1/2018, một trận rét đột ngột quét qua. Mọi người sử dụng triệt để máy sưởi. Thành phố nhanh chóng vượt ngưỡng tiêu thụ thủy điện và phải mua năng lượng từ nơi khác với giá cao hơn. McMahon cho biết hóa đơn năng lượng nhà ông tăng 30-40 USD mỗi tháng. "Mọi người khi đó cảm thấy có vấn đề nhưng không biết nó bắt đầu từ đâu", ông nhớ lại.
Khi mùa đông dài kết thúc, các khu vực xung quanh phát hiện mỏ đào Bitcoin sinh ra lượng nhiệt khổng lồ và cần thông khí liên tục để không bị quá nóng. "Những chiếc quạt thông gió tạo tiếng rít tần số cao và liên tục, giống như máy bay cỡ nhỏ sắp cất cánh. Sự khó chịu không chỉ từ độ ồn mà còn vì cao độ của nó. Tiếng quạt gây khó chịu, giống như cơn đau răng không dứt", McMahon nói.
Carla Brancato, một người dân sống bên bờ sông đối diện công ty đào tiền số Zafram, cho biết nhà cô liên tục rung vì tiếng ồn, giống như có người chạy máy hút bụi ở tầng trên.
Trong khi đó, Elizabeth Gibss, ủy viên hội đồng thành phố, sốc khi đi thăm một mỏ đào Bitcoin. "Tôi bất ngờ vì sức nóng, quá nóng và quá ồn", bà nói và cho biết các nhà kho chứa hàng trăm máy chủ được kết nối bằng dây cáp, trong khi cửa ra vào và cửa sổ được mở toang để lấy khí mát.
Từ 2017, Ủy ban Dịch vụ công New York bổ sung quy định yêu cầu người tiêu thụ nhiều năng lượng phải trả phí cao hơn, cũng như buộc các công ty khai thác tiền điện tử bịt kín những cơ sở hạ tầng đặc thù và đóng một khoản tiền để bảo đảm họ có khả năng chi trả hóa đơn năng lượng. Coinmint phải đóng bảo lãnh hơn một triệu USD, dựa trên hóa đơn điện trong hai tháng gần nhất. Công ty này suốt hai năm qua thuyết phục Sở Dịch vụ Công cộng bang New York để thay đổi quyết định nhưng không thành công.
Cơ sở đào Bitcoin của Coinmint tại Plattsburgh. Ảnh: Technology Review.
Plattsburgh giờ đây tiếp tục nhận đơn đăng ký mở mỏ đào mới, nhưng các quy định chặt chẽ khiến họ không thu hút được nhiều thợ đào. Hoạt động khai thác đã tăng vọt ở thị trấn Massena gần đó, nơi Coinmint ký hợp đồng thuê dài hạn tại một nhà máy nhôm ngừng hoạt động.
Trong giai đoạn 2016-2018, hoạt động đào tiền điện tử ở bang New York đã làm tăng thêm 165 triệu USD trong hóa đơn điện hàng năm với doanh nghiệp nhỏ và 79 triệu USD với cá nhân. "Là nhà đầu tư, bạn thấy được giá trị của tiền điện tử. Còn với người sống trong cộng đồng như tôi, chúng tôi không thấy điều đó". McMahon nói.
Nhà kinh tế học Matteo Benetton, giáo sư tại Trường kinh doanh Hass thuộc Đại học California ở Berkeley, cho rằng các mỏ đào có thể gây suy thoái kinh tế địa phương. Với những nơi có nguồn cung điện cố định, hoạt động này sẽ tiêu tốn lượng dự trữ toàn mạng lưới và dẫn tới thiếu hụt điện, buộc giới chức điều tiết hoặc thậm chí là gây mất điện diện rộng. Với các khu vực dồi dào năng lượng, mỏ đào có thể chiếm chỗ của những ngành nghề vốn có thể mang lại nhiều công việc hơn.
"Có lợi ích cho cá nhân, nhưng xã hội phải trả giá", ông Benetton nói.
Những ảnh hưởng này đang được cảm nhận khắp nước Mỹ. Benetton cho rằng lợi ích kinh tế lớn khuyến khích mỏ đào vận hành càng nhiều máy móc càng tốt, nhưng cần tăng cường minh bạch trong tiêu thụ năng lượng. Ông thừa nhận đây không phải quan điểm được ngành tiền điện tử ủng hộ, nhưng cho rằng doanh nghiệp không nên lo lắng về dữ liệu nếu họ đang làm điều tốt.
Chính phủ Mỹ không theo dõi tiêu thụ điện từ các mạng lưới đào tiền điện tử, nhưng Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC) Gary Gensler thừa nhận đang có những lỗ hổng trong quản lý.
Giáo sư Read cho rằng các lệnh cấm chỉ khiến thợ đào chuyển dịch nguy hại đến những địa điểm mới, vì hoạt động khai thác vẫn mang lại lợi nhuận.
Khi Trung Quốc cấm đào Bitcoin để đáp ứng mục tiêu phát thải hồi năm 2021, hoạt động chuyển sang những nơi như Kazakhstan, nơi nguồn điện chủ yếu là nhiệt điện than. Các nghiên cứu cho thấy mức độ tiêu thụ điện tái tạo của mạng lưới Bitcoin đã sụt giảm một nửa trong giai đoạn 2020-2021, xuống còn 25%.
Ngay cả khi ngành này đầu tư vào năng lượng tái tạo, mức tiêu thụ khổng lồ cũng khiến nó góp nhiều vào phát thải khí carbon. Giáo sư Read bác bỏ những hứa hẹn rằng hiệu quả khai thác tăng lên và đầu tư mạnh vào năng lượng xanh sẽ giải quyết vấn đề. Ông cho biết tiêu thụ năng lượng của mạng lưới tiền điện tử sẽ tăng thêm 30% vào cuối thập niên 2020, tạo thêm 32,5 triệu tấn CO2 mỗi năm.
"Chừng nào giá Bitcoin còn tăng, phần thưởng cho hoạt động khai thác cũng tăng theo, kéo theo tiêu thụ năng lượng. Hơn 32 triệu tấn CO2 mỗi năm sẽ khiến khủng hoảng khí hậu tồi tệ hơn, dù nó đến từ New York hay Kazakhstan. Tất cả đều phải hứng chịu hậu quả", ông nói.
Điệp Anh (theo Technology Review)
