Làm thế nào để phát triển dịch vụ nội dung số đồng thời bảo vệ môi trường mạng?

Đó cũng là mục tiêu bàn thảo của tọa đàm trực tuyến “Xây dựng chính sách quản lý dịch vụ trên Internet thúc đẩy sự phát triển của kinh tế số tại Việt Nam” do Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA) cùng Liên minh Internet châu Á (AIC) đồng tổ chức ngày 17/2/2022, với mong muốn thúc đẩy chính sách quản lý dịch vụ Internet và thông tin trên mạng được xây dựng dựa trên nguyên tắc hài hoà lợi ích kinh tế, an toàn thông tin của quốc gia, cộng đồng.

Khuyến khích nội dung số, bảo vệ không gian mạng

Theo ông Nguyễn Minh Hồng - Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA), đại dịch COVID-19 đến và đã thay đổi đáng kể cuộc sống của con người, dễ dàng nhận thấy nhất là cách chúng ta tương tác với thế giới. Các cuộc đàm phán xuyên biên giới, hoạt động giải trí với các trò chơi điện tử xuyên biên giới, giao dịch vật phẩm NFT xuyên biên giới, phổ biến và tiếp cận thông tin xuyên biên giới trong mọi lĩnh vực đời sống từ ‘hộ chiếu vaccine’ đến xung đột quân sự, các dòng dữ liệu lưu chuyển xuyên biên giới… trên những thiết bị công nghệ kết nối internet.

“Đây là một phần của bức tranh kinh tế số thế giới nói chung và của mỗi quốc gia nói riêng, chứng minh rằng công nghệ số gắn với các hoạt động kinh tế là phương thức quan trọng trong việc phục hồi, duy trì và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế sau đại dịch” – Chủ tịch VDCA nhận định.

Ông Nguyễn Minh Hồng - Chủ tịch VDCA (ảnh dưới - trái), ông Jeff Paine - Giám đốc điều hành Liên minh Internet châu Á (ảnh trên - phải), bà Vũ Thị Hồng Yến - Giám đốc Công ty Luật TNHH Rouse Việt Nam (ảnh trên - trái) và ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông tham gia tọa đàm trực tuyến.

Với kỳ vọng tỷ trọng kinh tế số chiếm 20% GDP đến năm 2025 (theo Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030), bên cạnh việc thúc đẩy phát triển hạ tầng kĩ thuật số, Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực hoàn thiện chính sách liên quan đến công nghệ số. Trong đó có chính sách pháp luật đối với các dịch vụ trên internet như dịch vụ cung cấp thông tin xuyên biên giới, dịch vụ điện toán đám mây, dịch vụ trò chơi điện tử, dịch vụ mạng xã hội được thể hiện trong Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng và Nghị định số 27/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 72/2013/NĐ-CP.

Sự bùng nổ của các dịch vụ nội dung số nói trên có những đóng góp lớn, không chỉ cho khu vực kinh tế số nói riêng, mà toàn bộ nền kinh tế Việt Nam nói chung. Tuy nhiên, đi kèm với sự phổ biến của dịch vụ nội dung số, chúng ta cũng chứng kiến sự gia tăng của các hiện tượng tin giả, thông tin không chính xác, những nội dung không lành mạnh với trẻ em và các nội dung đi lệch chuẩn văn hoá, đạo đức nói chung.

“Làm thế nào để khuyến khích dịch vụ nội dung số, cả khu vực trong nước, lẫn khu vực ngoài nước phát triển; đồng thời duy trì và bảo vệ không gian số, môi trường số lành mạnh, tích cực là câu hỏi lớn trong giai đoạn hiện nay” – ông Nguyễn Minh Hồng đặt vấn đề.

Tăng trưởng nhanh, đặt ra nhiều vấn đề nóng

Trong nội dung tổng quan và đánh giá tác động của Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng và Nghị định số 27/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 72/2013/NĐ-CP đối với doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Việt Nam, các chuyên gia đã cùng thảo luận về những điểm đáng quan tâm trong Dự thảo Nghị định về dịch vụ Internet và thông tin trên mạng.

Nghị định 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng hướng tới việc Quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet, thông tin trên mạng, trò chơi điện tử trên mạng; Bảo đảm an toàn thông tin và an ninh thông tin; Quy định quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài tham gia các hoạt động, dịch vụ Internet.

Nghị định này điều chỉnh hoạt động của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thông tin trên mạng xuyên biên giới như các tổ chức cung cấp các nội dung trực tuyến, các trang thông tin điện tử, mạng xã hội, ứng dụng trực tuyến, công cụ tìm kiếm hoặc các loại hình tương tự, thông qua dịch vụ được sử dụng tại Việt Nam hoặc truy cập từ Việt Nam, như: Facebook, Netflix, Amazon Prime Video, Google, YouTube, Apple App Store,… Cùng với đó, Nghị định này cũng điều chỉnh hoạt động của các doanh nghiệp cung cấp trò chơi điện tử trên mạng, kể cả trong nước và nước ngoài, có hoạt động cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử trên mạng cho người chơi tại Việt Nam.

Bà Vũ Thị Hồng Yến - Luật sư Thành viên, Giám đốc Công ty Luật TNHH Rouse Việt Nam - dẫn con số thể hiện nền kinh tế số của Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ. Với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng: 1.706 trang tin điện tử tổng hợp được cấp phép; 829 mạng xã hội được cấp phép; 1.000 trò chơi điện tử được cấp Quyết định duyệt nội dung và 9.756 trò chơi điện tử trên mạng được cấp Giấy xác nhận thông báo phát hành; 501 Giấy chứng nhận cung cấp dịch vụ nội dung thông tin trên mạng viễn thông di động,…

Theo bà Yến, Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển của nền tảng truyền thông mạng xã hội. Trong đó có sự bùng nổ về số lượng nội dung được tạo ra trên các nền tảng mạng xã hội Facebook, YouTube, TikTok, Twitter, Instagram; 2,78 tỉ lượt tải về từ kho ứng dụng điện thoại mà phần lớn từ App Store và Google Play, với các ứng dụng nội dung Facebook, YouTube, TikTok, Zalo, Netflix... lọt vào vị trí dẫn đầu của 10 ứng dụng được tải nhiều nhất

Cùng với đó, thị trường trò chơi điện tử trên mạng đầy triển vọng, doanh thu thị trường trò chơi là 522 triệu USD; thị trường có 20.000 người lao động – số liệu năm 2020.

Tuy nhiên thị trường cũng gặp phải những khó khăn nhất định. Đó chính là tin giả, thông tin sai sự thật, nội dung vi phạm pháp luật, dịch vụ vi phạm pháp luật và các hành vi xâm phạm quyền tác giả xuất hiện tràn lan trên mạng xã hội.

Các nền tảng mạng xã hội nước ngoài phổ biến hơn các nền tảng trong nước (ví dụ: 65 triệu người dùng trên Facebook và 60 triệu người dùng trên YouTube so với 80 triệu người dùng của tất cả các nền tảng trong nước kết hợp lại); tương tự thế, đối với trò chơi điện tử trên mạng - trò chơi nước ngoài chiếm 85% số trò chơi đã phát hành.

Giám đốc Công ty Luật TNHH Rouse Việt Nam cũng chỉ ra thực tế đã xuất hiện những trò chơi điện tử trên mạng được phát hành trái phép qua các kho ứng dụng Apple Store, Google Play thông qua các doanh nghiệp trong nước đứng ra cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán; cùng với đó là chưa có quy định về nghĩa vụ của các cửa hàng ứng dụng di động; nhiều công ty game lạm dụng các giấy phép cũ đã được cấp nhằm cung cấp các trò chơi điện tử trái phép như các trò chơi đánh bài.

Cùng với đó, thủ tục cấp Giấy phép cung cấp nội dung trên mạng viễn thông di động còn rườm rà; thiếu sự rõ ràng trong việc thu phí khách hàng liên quan đến nội dung được cung cấp trên mạng viễn thông di động.

Cần biện pháp cụ thể và công cụ kiểm soát hiệu quả

Tại tọa đàm, ông Nguyễn Quang Đồng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và Phát triển truyền thông (IPS – thuộc VDCA) cho biết, việc quản lý thông tin trên các nền tảng xuyên biên giới đang thách thức với cơ quan quản lý và dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng đặt mục tiêu giải quyết các vấn đề này. Nghị định sửa đổi cũng cần không chỉ cần đáp ứng yêu cầu đảm bảo an toàn thông tin trên Internet mà đồng thời còn phải góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế số tại Việt Nam.

Nhắc đến những nội dung mà Giám đốc Công ty Luật TNHH Rouse Việt Nam đã đặt ra, Viện trưởng IPS nhấn mạnh, cần có những biện pháp và công cụ kiểm soát những vấn đề bất cập ở một số phân ngành kinh doanh công nghệ như giải trí số như nhạc, phim, video; ở ngành game; và các ngành dịch vụ mạng xã hội, dịch vụ thông tin hay xuất bản và các ấn bản phẩm... Trong đó, cần tập trung vào những vấn đề như tin giả, thông tin sai sự thật, thông tin xấu, độc, thông tin chống phá Nhà nước.

Để giải quyết được các vấn đề này, ông Nguyễn Quang Đồng cho rằng cần tập trung vào việc xây dựng kỹ năng số cho người dùng. Cùng với đó là việc kết hợp các giải pháp pháp lý và giải pháp công nghệ để khắc phục những vấn đề bất cập trong quá trình thực thi như phân loại nội dung theo độ tuổi; theo tiêu chuẩn cộng đồng hay xây dựng trung tâm chống tin giả.

Đặc biệt, theo ông Đồng, Nghị định 72 đang chú trọng biện pháp hành chính. Tuy nhiên, trong môi trường mạng, khi có vướng mắc về nội dung giữa những người dùng, ngoài kênh khiếu nại đến cơ quan quản lý – là Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ TT&TT) thì người dùng có thể kiện ra tòa để xử lý các vấn đề này. Bản chất việc này vốn là quan hệ dân sự, có thể đưa ra tòa án, thay vì dồn gánh nặng lên Bộ TT&TT. Trường hợp CEO Đại Nam Nguyễn Phương Hằng kiện ra tòa để xử lý vướng mắc với các cá nhân, nghệ sĩ, người nổi tiếng khi có tranh chấp nội dung trên mạng xã hội là rất đáng khuyến khích.