Từ tháng 9/2023 tới nay, Cục An toàn thông tin (Bộ TTTT) đã ghi nhận 3 hình thức lừa đảo trực tuyến phổ biến nhất, bao gồm: Giả mạo website, lừa đảo chiếm đoạt bằng đường link/file nén và lừa đảo thẻ tín dụng, chiếm đoạt tài sản thông qua mã QR.
Cũng trong tháng 9/2023, hệ thống cảnh báo, ngăn chặn tên miền độc hại quốc gia cũng đã ngăn chặn triệt để 441 website vi phạm pháp luật, lừa đảo trực tuyến.
Đại diện Cục An toàn thông tin cho biết, hình thức lừa đảo trên không gian mạng ngày càng diễn biến phức tạp, công nghệ luôn thay đổi và được các đối tượng sử dụng tinh vi hơn.
Ông Phạm Công Hải, Phó Trưởng phòng 5 (Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), Bộ Công an) cho biết: "Hiện nay tội phạm công nghệ cao có những diễn biến phức tạp, các hoạt động lừa đảo, xâm hại quyền riêng tư xảy ra với nhiều người dân, nhất là những người dân vùng nông thôn có điều kiện kinh tế khó khăn và người lớn tuổi".
Thời gian vừa qua, tội phạm công nghệ cao vẫn tiếp tục gia tăng và diễn biến phức tạp, với những phương thức tội phạm mới nổi lên như tội phạm lừa đảo dùng công nghệ Deepfake, tổ chức đánh bạc và đánh bạc với số tiền lớn, mua bán thông tin tài khoản ngân hàng để phục vụ mục đích trái pháp luật, sử dụng các thiết bị tương tự trạm BTS của các nhà mạng hoặc dùng các phần mềm để phát tán tin nhắn có nội dung lừa đảo; hoạt động tín dụng đen, vay tiền nhanh trên các nền tảng di động và qua mạng; hoạt động đánh cắp, mua bán dữ liệu cá nhân; hoạt động của một số đối tượng nước ngoài lợi dụng địa bàn Việt Nam để thiết lập điều hành các trang mạng, đường dây tội phạm...
Để phòng chống lừa đảo trực tuyến, ông Phạm Công Hải cho rằng cần có sự phối hợp giữa các bộ, ngành trong xử lý tội phạm lừa đảo trên mạng. Theo đó, Công an đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng, trong đó có việc phối hợp với các đơn vị của Ngân hàng Nhà nước để bàn giải pháp làm thế nào ngăn chặn dòng tiền vi phạm pháp luật, ví dụ như tính đến giải pháp định ra một lượng tiền nào đó thì cần xác thực sinh trắc học.
“Thông thường, tội phạm lừa đảo khi nhận lượng tiền lớn, sẽ chuyển qua rất nhiều tài khoản để chiếm đoạt. Vì thế, chúng ta cần có cơ chế xác thực sinh trắc học để ngăn chặn dòng tiền đó. Hiện chúng tôi đang làm việc với Ngân hàng Nhà nước”, ông Phạm Công Hải nêu dẫn chứng.
Trong khi đó, ông Lê Văn Tuyên, Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước) cho biết: "Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sẽ phối hợp với Bộ TTTT để có phương án hỗ trợ các ngân hàng làm sạch dữ liệu, đối khớp thông tin chủ tài khoản đăng ký tài khoản ngân hàng trực tuyến với thông tin chủ thuê bao di động theo số điện thoại di động".
Bên cạnh đó, NHNN sẽ sửa đổi, bổ sung Quyết định 630/QĐ-NHNN của NHNN về Kế hoạch áp dụng các giải pháp về an toàn bảo mật trong thanh toán trực tuyến và thanh toán thẻ ngân hàng; cho phép tổ chức tín dụng áp dụng phương pháp sinh trắc học đối với các giao dịch chuyển tiền vượt ngưỡng nhất định.
NHNN cũng đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo các tổ chức tín dụng, các văn bản khuyến nghị cảnh báo trên toàn ngành về ngăn chặn hành vi gian lận dịch vụ thanh toán, trong đó có yêu cầu thực hiện kiểm tra, đối chiếu, bảo đảm tính hợp pháp, hợp lệ, khớp đúng giấy tờ tùy thân của khách hàng mở tài khoản thanh toán; kiểm tra, đối chiếu để bảo đảm việc sử dụng tài khoản thanh toán được thực hiện bởi chính chủ đăng ký hoặc người ủy nhiệm hợp pháp; định kỳ áp dụng biện pháp kiểm tra, xác minh để đảm bảo chủ tài khoản thanh toán là chủ của số thuê bao di động đã đăng ký sử dụng dịch vụ SMS banking và mobile banking.
Đồng thời, nghiên cứu giải pháp ngăn chặn trường hợp thuê bao cho thuê, cho mượn tài khoản để thanh toán các mặt hàng bất hợp pháp; có văn bản chỉ đạo nghiên cứu dữ liệu về dân cư để định danh và xác thực điện tử trong hoạt động ngân hàng, trong đó có nội dung xây dựng kế hoạch làm sạch dữ liệu khách hàng cá nhân thông qua đối chiếu, xác thực dữ liệu khách hàng với nền tảng cơ sở dữ liệu quốc gia (CSDLQG) về dân cư và dữ liệu căn cước công dân (CCCD), triển khai biện pháp rà soát đối chiếu thông tin CCCD với chứng minh nhân dân của khách hàng.
Đặc biệt, ông Lê Văn Tuyên cũng cho biết thêm, hiện nay, NHNN đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an để thực hiện nhiều nội dung triển khai Đề án 06 của Chính phủ, trong đó có kết nối và khai thác CSDLQG về dân cư, làm sạch dữ liệu khách hàng, thông tin nhận biết khách hàng để góp phần rà soát đối tượng nghi ngờ, giả mạo giấy tờ tùy thân để mở tài khoản thanh toán.
Kết quả triển khai cho thấy, tính đến cuối tháng 8/2023, 27 tổ chức tín dụng đã liên hệ làm việc với Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06), Bộ Công an để làm sạch dữ liệu khách hàng mở tài khoản thanh toán, 42 tổ chức tín dụng đã và đang triển khai ứng dụng CCCD gắn chip, 7 tổ chức tín dụng liên hệ để rà soát đối tượng nghi ngờ, giả mạo giấy tờ.
Thời gian vừa qua, NHNN đã thành lập nhiều đoàn kiểm tra việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán để các tổ chức tín dụng có biện pháp điều chỉnh, xử lý kịp thời vấn đề phát sinh. Ngoài ra, NHNN cũng nỗ lực truyền thông qua các chương trình, hội thảo, hội nghị, phối hợp với cơ quan báo chí để giúp người dân sử dụng dịch vụ thanh toán, tài khoản một cách an toàn, hiệu quả.
Ông Lê Văn Tuyên cũng chia sẻ, việc Bộ TTTT tăng cường giải pháp xử lý SIM rác hiệu quả đã giúp chủ tài khoản đăng ký SIM di động khớp đúng với tài khoản ngân hàng, góp phần phòng chống tội phạm mạng.
Nhận định lừa đảo trên mạng đang ám ảnh suy nghĩ của nhiều người, Thứ trưởng Bộ TTTT Nguyễn Thanh Lâm chia sẻ: “Qua trao đổi của các Bộ trưởng Thông tin ASEAN tại AMRI 16 vừa, có thể thấy rằng các nước khác trong khu vực cũng gặp các vấn đề tương tự như Việt Nam, và đều có những phương án hành động giống như chúng ta. Bên cạnh đó, sự cần thiết cung cấp tri thức nhằm giúp người dân có thể tự bảo vệ mình tốt hơn trên không gian mạng, biết cách phòng tránh các chiêu thức lừa đảo trực tuyến”.
