Hai năm sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ cấm TikTok ở Hoa Kỳ thông qua một lệnh hành pháp, nền tảng video dạng ngắn lại một lần nữa bị Washington sờ gáy. Nguyên nhân cơ bản vẫn không có gì thay đổi: người Mỹ lo ngại mối quan hệ của TikTok với chính phủ Trung Quốc thông qua công ty mẹ Bytedance.
Ngày càng có nhiều nhà lập pháp Hoa Kỳ kêu gọi chính quyền Tổng thống Biden có hành động chống lại TikTok, với lý do rõ ràng là lo ngại về an ninh quốc gia và quyền riêng tư dữ liệu.
Lời chỉ trích bắt nguồn từ một báo cáo của Buzzfeed News vào tháng 6 cho biết một số dữ liệu người dùng Mỹ đã bị truy cập nhiều lần từ Trung Quốc. Báo cáo trích dẫn các bản ghi âm bị rò rỉ của hàng chục cuộc họp nội bộ TikTok, bao gồm một cuộc họp mà một nhân viên TikTok được cho là đã nói "Mọi thứ đều được nhìn thấy ở Trung Quốc."
Phản hồi với thông tin mà Buzzfeed News đưa ra, TikTok nói rằng "đã liên tục duy trì chính sách các kỹ sư của chúng tôi ở các địa điểm bên ngoài Hoa Kỳ, bao gồm cả Trung Quốc, có thể được cấp quyền truy cập vào dữ liệu người dùng Hoa Kỳ khi cần thiết dưới sự kiểm soát chặt chẽ."
Một giám đốc điều hành của TikTok đã làm chứng trước một hội đồng Thượng viện vào năm ngoái rằng hãng này không chia sẻ thông tin với chính phủ Trung Quốc và rằng một nhóm bảo mật có trụ sở tại Hoa Kỳ quyết định ai có thể truy cập dữ liệu người dùng Hoa Kỳ từ Trung Quốc.
Áp lực mới đối với TikTok xuất hiện khi nền tảng này tiếp tục phát triển mạnh mẽ ở Hoa Kỳ. Sau khi ông Trump rời nhiệm sở, chính quyền Tổng thống Biden đã thu hồi lệnh hành pháp và từ bỏ các nỗ lực chính thức để cấm TikTok.
Năm ngoái, TikTok cho biết họ đạt được 1 tỉ người dùng hoạt động hàng tháng trên toàn cầu và hơn 100 triệu người dùng được cho là ở Hoa Kỳ. Hoạt động trên ứng dụng tiếp tục định hình xu hướng tin tức, âm nhạc phổ biến, xu hướng ẩm thực và hơn thế nữa. Trong khi đó, những gã khổng lồ truyền thông xã hội khác của Mỹ như Facebook tiếp tục bắt chước các tính năng của TikTok để nỗ lực cạnh tranh.
Trước đây, tiếng nói của một số người chỉ trích TikTok đã thổi bùng ngọn lửa của ông Trump chống lại ứng dụng phát triển nhanh nhất thế giới này, trong đó một phần bắt nguồn từ chủ nghĩa bài ngoại. Tuy nhiên, hiện tại, những áp lực mới nhất từ các nhà lập pháp ở 2 đảng cho thấy vấn đề an ninh quốc gia tiếp tục ảnh hưởng đến sự tồn tại của TikTok ở Mỹ như thế nào, ngay cả dưới một chính quyền mới.
Các nhà lập pháp Mỹ đang nói gì về TikTok
Trong những tháng gần đây, một loạt các nhà lập pháp và quan chức Hoa Kỳ đã kêu gọi tiến hành các cuộc điều tra mới về hoạt động lưu trữ dữ liệu của TikTok, hoặc thậm chí loại TikTok khỏi các cửa hàng ứng dụng của Hoa Kỳ.
Vào tháng 6 , một liên minh các thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa do ông Tom Cotton của bang Arkansas dẫn đầu đã gửi một lá thư tới Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen, kêu gọi trả lời về những hành động mà chính quyền Tổng thống Biden đang thực hiện để chống lại "những rủi ro về quyền riêng tư và an ninh quốc gia do TikTok gây ra."
Một nhóm riêng biệt gồm các thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa do bà Marsha Blackburn ở Tennessee dẫn đầu cũng đã gửi một bức thư thắc mắc đến Giám đốc điều hành của TikTok, Shou Zi Chew. Các thượng nghị sĩ cho biết các báo cáo truyền thông gần đây "xác nhận những gì các nhà lập pháp nghi ngờ từ lâu về TikTok và công ty mẹ ByteDance đang sử dụng quyền truy cập vào kho tàng dữ liệu người tiêu dùng Hoa Kỳ để khảo sát."
Trong khi đó, một nhóm các nhà lập pháp lưỡng đảng trong Ủy ban Thượng viện về Tình báo đã thúc giục Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) chính thức điều tra TikTok và ByteDance. "Trước những thông tin sai lệch liên tục của TikTok liên quan đến bảo mật dữ liệu, xử lý dữ liệu và thực tiễn quản trị doanh nghiệp, chúng tôi mong FTC có hành động kịp thời về vấn đề này", lá thư có chữ ký của thượng nghị sĩ Mark Warner ở Virginia và Thượng nghị sĩ Marco Rubio ở Florida nêu rõ.
Trong một bức thư khác, một thành viên của Ủy ban Truyền thông Liên bang (FCC) đã thúc giục Apple và Google xóa TikTok khỏi các cửa hàng ứng dụng của họ. Ủy viên FCC Brendan Carr tuyên bố rằng ByteDance là "kẻ chịu ơn" đối với chính phủ Trung Quốc, và "theo yêu cầu của pháp luật phải tuân thủ các yêu cầu giám sát của chính phủ Trung Quốc." Bức thư đã được công bố rộng rãi, mặc dù thực tế là FCC không có vai trò gì trong việc giám sát các cửa hàng ứng dụng.
Trong một lá thư trả lời bà Marsha Blackburn và các thượng nghị sĩ khác, Giám đốc điều hành TikTok Shou Zi Chew nói: "Chúng tôi chưa cung cấp dữ liệu người dùng Hoa Kỳ cho chính phủ Trung Quốc, kể cả khi được yêu cầu."
TikTok đã phản hồi thế nào
Giữa sự náo động gần đây, TikTok thông báo rằng họ đã chuyển dữ liệu người dùng Hoa Kỳ sang nền tảng đám mây của Oracle để "100% lưu lượng người dùng Hoa Kỳ được lưu trữ bởi nhà cung cấp đám mây", có khả năng giải quyết các lo ngại về an ninh quốc gia.
Trong lá thư gửi các nhà lập pháp, đề cập đến việc chuyển sang Oracle, ông Shou Zi Chew cho biết mục tiêu rộng lớn hơn cho các nỗ lực bảo mật dữ liệu của công ty là xây dựng lòng tin và "đạt được tiến bộ đáng kể đối với việc tuân thủ một thỏa thuận cuối cùng với chính phủ Hoa Kỳ, sẽ bảo vệ hoàn toàn dữ liệu của người dùng và lợi ích an ninh quốc gia của Hoa Kỳ."
Ông Chew không nêu tên bất kỳ cơ quan cụ thể nào trong chính phủ Hoa Kỳ, nhưng Ủy ban Đầu tư Nước ngoài tại Hoa Kỳ (CFIUS) đã điều tra TikTok kể từ năm 2019. Tuy nhiên, gần đây cơ quan này đã không cung cấp bất kỳ thông tin mới nào về cuộc điều tra của mình. Trích dẫn các nguồn ẩn danh, hãng tin Reuters gần đây đã báo cáo rằng CFIUS đã "thảo luận sâu rộng với TikTok về các vấn đề bảo mật." Đại diện của CFIUS đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận.
TikTok gần đây cũng cam kết cung cấp cho các chuyên gia Mỹ thông tin minh bạch hơn về hoạt động trên nền tảng, bao gồm quyền truy cập cho một nhóm được chọn vào API hoặc giao diện lập trình ứng dụng của app .
"Chúng tôi biết rằng chỉ nói 'tin tưởng chúng tôi' là không đủ," bà Vanessa Pappas, Giám đốc vận hành của TikTok cho biết trong một bài đăng trên blog thông báo về bản cập nhật đã được lên kế hoạch. "Đó là lý do tại sao từ lâu chúng tôi đã cam kết về tính minh bạch, đặc biệt là về cách chúng tôi kiểm duyệt và đề xuất nội dung."
Vì sao những lo ngại về an ninh quốc gia sẽ không biến mất
Trong khi TikTok từ lâu đã bác bỏ những lo ngại về an ninh quốc gia của Mỹ, nói rằng đó là "vô căn cứ", nhưng những lo ngại vẫn tồn tại.
"Thực tế là chính phủ Trung Quốc, nếu họ thực sự muốn, có thể khiến bất kỳ công ty nào của họ tuân thủ các yêu cầu truy cập dữ liệu, tôi nghĩ thực sự là gốc rễ của mối quan tâm này về TikTok,", Justin Sherman, một thành viên không thường trú của cơ quan Sáng kiến Lập pháp mạng (Cyber Statecraft Initiative) của Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council), nhận định.
“Có những câu hỏi thực sự về an ninh quốc gia đang được đặt ra,” ông Sherman nói thêm, nhưng cũng có những vấn đề làm gia tăng cuộc tranh luận xung quanh luận điệu chống Trung Quốc.
Ông Sherman nói, việc tập trung quá hẹp vào nguồn gốc quốc gia của chủ sở hữu ứng dụng, hoặc chỉ xem xét một công ty cụ thể, hoặc chỉ nhìn vào duy nhất một cách mà dữ liệu được truy cập, kết quả là sẽ không thấy được cách dữ liệu chảy qua các nhà quảng cáo, nhà môi giới và hơn thế nữa.
Sherman nói: “Thật tốt khi một ứng dụng chú ý như vậy” về các vấn đề bảo mật và quyền riêng tư của dữ liệu. "Nhưng nếu tất cả những gì chúng ta đang làm là khiếu nại về các công ty cụ thể chứ không thực sự viết và thử nghiệm các luật và quy định để kiểm soát rủi ro, về lâu dài, sẽ không có gì thực sự thay đổi quá nhiều."