Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài về công nghệ, công nghiệp: Malaysia bất ngờ bị vượt qua ở Đông Nam Á

Khi Amazon Web Services (AWS)- là một công ty con của Amazon cung cấp các nền tảng điện toán đám mây theo yêu cầu cho các cá nhân, công ty và chính phủ, trên cơ sở trả tiền theo nhu cầu sử dụng, công bố kế hoạch đầu tư 6 tỷ đô la vào Malaysia trong 14 năm tới trong tháng này, chính phủ đã ca ngợi đây là một chiến thắng cho đất nước.

"AWS được nhiều nước ASEAN mời nhưng đã chọn Malaysia", hãng thông tấn quốc gia Bernama dẫn lời Thủ tướng Anwar Ibrahim phát biểu trước quốc hội, khi đề cập đến Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á gồm 10 thành viên. "Điều này có nghĩa là nó sẽ làm tăng niềm tin [của các nhà đầu tư khác] và thúc đẩy sự gia nhập của các nhà đầu tư khác nhau từ cả phương Tây và phương Đông".

Nhưng động thái của nhà cung cấp dịch vụ đám mây Amazon Web Services được đưa ra khi các chuyên gia cho rằng, tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Malaysia đã không thay đổi trong nhiều năm khi nước này ngày càng thua nước láng giềng Indonesia trong cuộc đua thu hút vốn quan trọng.

"Các nguồn tài nguyên phong phú, dân số đông, nền chính trị tương đối ổn định và khả năng lãnh đạo - và quan trọng là môi trường đầu tư thuận lợi và triển vọng tăng trưởng mạnh mẽ của Indonesia đang thu hút các nhà đầu tư nước ngoài dài hạn từ khắp nơi trên thế giới", Yeah Kim Leng, giáo sư kinh tế tại Đại học Quốc gia Indonesia, cho biết.

Bốn mươi năm trước, Malaysia có tham vọng lớn ở Đông Nam Á. Mahathir Mohamad, người bắt đầu nhiệm kỳ thủ tướng đầu tiên kéo dài hai thập kỷ vào năm 1981, đã đặt ra những mục tiêu lớn, trong số đó có mục tiêu sẽ trở thành một quốc gia công nghiệp hóa. Ông đã chuyển trọng tâm từ các chính sách thuộc địa cũ của Anh sang châu Á theo Chính sách Hướng Đông có chữ ký của mình và nhắm mục tiêu tăng dân số hơn gấp bốn lần lên 70 triệu người vào năm 2100.

Thu hút FDI, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghiệp và công nghệ, là một phần quan trọng của những khát vọng đó. Nền kinh tế đã chứng kiến một số thành công đáng chú ý, bao gồm việc ra mắt chiếc ô tô đầu tiên của đất nước Malaysia, Proton Saga, hợp tác với Mitsubishi Motors của Nhật Bản.

Nhưng kể từ năm 2008, quốc gia này thu hút đầu tư hàng năm ít hơn Indonesia, trừ năm 2016, theo UNCTAD, hay Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển. Vào năm 2021, Malaysia đã thu về 11,6 tỷ đô la - nhiều hơn gấp ba lần so với năm trước đó, nhưng số tiền này chỉ cao hơn một chút so với con số của 5 năm trước. Trong khi đó, Indonesia đã thu hút 20,1 tỷ USD vào năm 2021.

Một trong những yếu tố lớn nhất làm giảm niềm tin của nhà đầu tư là sự bất ổn chính trị ở Malaysia. Từ năm 2018 đến tháng 11 năm 2022, đất nước này chứng kiến ba thủ tướng được bổ nhiệm và cuối cùng bị phế truất – bao gồm cả sự trở lại của Mahathir. Nhưng sau cuộc tổng tuyển cử vào tháng 11 năm ngoái, đưa nhân vật đối lập lâu năm Anwar và chính phủ đoàn kết của ông lên nắm quyền, có nhiều hy vọng về sự ổn định hơn.

Rais Hussin, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của Emir Research, cho biết các nhà đầu tư kỳ vọng chính phủ mới sẽ cung cấp một môi trường và hệ thống thuận lợi hơn cho FDI thông qua tự do hóa thị trường hơn nữa.

“Họ cũng hy vọng rằng chính phủ mới sẽ ổn định và tồn tại đủ nhiệm kỳ”, Rais nói. "Điều quan trọng nữa là không có sự thay đổi chính sách nào dưới chính phủ mới”.

Nhưng nước láng giềng Indonesia rõ ràng đã nắm bắt được động lực. Và với dân số lớn gấp tám lần Malaysia và tổng sản phẩm quốc nội lớn gấp ba lần, một số lợi thế chỉ là vấn đề quy mô. “Về mặt kinh tế, Indonesia có tiềm năng lớn hơn Malaysia”, một doanh nhân Malaysia ở Indonesia giấu tên cho biết. "Thị trường của họ lớn hơn, họ có tài nguyên thiên nhiên, nhu cầu trong nước lớn hơn, họ có các dự án cơ sở hạ tầng lớn... [và] việc di chuyển thủ đô của họ từ Jakarta đến Kalimantan sẽ tạo ra các hoạt động và tăng trưởng kinh tế mới tiềm năng quan trọng”.

Indonesia đang xây dựng một thành phố thủ đô mới, Nusantara, ở tỉnh Đông Kalimantan trên Borneo - một hòn đảo được chia sẻ với Malaysia và Brunei - với chi phí ước tính 466 nghìn tỷ rupiah (30 tỷ USD) để giảm áp lực cho Jakarta, thủ đô lớn nhất của quốc gia đang bị tắc nghẽn nghiêm trọng.

Theo Rais, một trong những thiệt hại lớn nhất của Malaysia đó là mức đầu tư FDI đổ vào Indonesia đều liên quan đến kinh tế kỹ thuật số, đặc biệt đáng chú ý "trong các dịch vụ đám mây và quản lý dữ liệu", Ông nói, mặc dù Alibaba Cloud vào năm 2021 đã thông báo ra mắt Trung tâm Đổi mới Đám mây ở Kuala Lumpur, chủ yếu để hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng như các công ty khởi nghiệp, nhưng Indonesia vẫn là thị trường phát triển nhanh nhất về cơ sở hạ tầng đám mây.

“Alibaba và Tencent đã đầu tư rất nhiều vào Indonesia”, Rais nói về các công ty Trung Quốc. Ông cũng trích dẫn các kế hoạch được AWS công bố vào cuối năm 2021 để đầu tư 5 tỷ USD trong 15 năm vào Indonesia.

Nhưng Fitch Solutions, trong một bài bình luận sau khoản đầu tư AWS được công bố gần đây vào Malaysia, đã nhấn mạnh sức hấp dẫn của đất nước này.

Fitch cho biết: “Malaysia đang nổi lên như một trong những trung tâm cơ sở hạ tầng kỹ thuật số quan trọng ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Sự phát triển đang được khuyến khích bởi các kế hoạch số hóa của chính phủ, nới lỏng bối cảnh pháp lý và các chính sách thân thiện với công nghệ”.

Các chuyên gia cho rằng Malaysia cần có sự kết hợp giữa cải cách đúng đắn và nền chính trị ổn định để giúp nước này lấy lại động lực đã mất vào tay Indonesia, một việc sẽ mất thời gian.

Carmelo Ferlito, Giám đốc điều hành của Trung tâm Giáo dục Thị trường có trụ sở tại Kuala Lumpur, cho biết xu hướng FDI tổng thể đối với Malaysia là không thể đảo ngược trong ngắn hạn và trung hạn. “Nhưng trong một môi trường cạnh tranh, vẫn có chỗ cho những thay đổi cấu trúc có thể dẫn đến một số phận khác trong thập kỷ tới”, ông nói.

Lee Heng Guie, nhà kinh tế và giám đốc điều hành của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Xã hội, cũng có trụ sở tại Kuala Lumpur, tin rằng Malaysia vẫn có những yếu tố cần thiết để trở thành một địa điểm đầu tư hấp dẫn ở Đông Nam Á, và có những lợi thế đáng chú ý so với Thái Lan, Việt Nam và Indonesia trong lĩnh vực này, nhưng còn nhiều việc phải làm, ông nói, bao gồm cải cách về các quyền hợp pháp và thực thi hợp đồng.